نمونه دادخواست مطالبه حق سرقفلی

دادخواست مطالبه حق سرقفلی یا حق کسب و پیشه سندی حقوقی است که مستاجران برای دریافت ارزش مالی این حقوق به نرخ روز، به مراجع قضایی تقدیم می کنند. این فرآیند پیچیدگی های خاص خود را دارد و نیازمند آگاهی کامل از قوانین و رویه های مربوطه است.

دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه در حقوق ایران، از جمله موارد پرتعداد و پیچیده در محاکم قضایی به شمار می روند. این دعاوی نه تنها بر سر مسائل مالی بلکه بر حقوق و منافع افراد و کسب وکارها تأثیر مستقیم می گذارند. پیچیدگی این موضوع ناشی از تفاوت های ظریف در قوانین مربوطه، شرایط خاص هر قرارداد اجاره، و نوسانات اقتصادی است که تعیین ارزش واقعی این حقوق را دشوار می سازد.

این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به تشریح دقیق مفاهیم سرقفلی و حق کسب و پیشه می پردازد. در ادامه، تفاوت های کلیدی آن ها را روشن ساخته و شرایط و مراحل قانونی مطالبه هر یک را بررسی می کند. همچنین، اطلاعاتی در مورد مدارک لازم، هزینه های دادرسی، و دادگاه صالح ارائه خواهد شد. تأکید ویژه بر اهمیت مطالبه به نرخ روز و نقش کارشناسی رسمی دادگستری، به خوانندگان کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه و آگاهانه، مسیر حقوقی خود را طی کنند. امید است این محتوا، مرجعی قابل اعتماد برای مستاجران، مالکان و فعالان حقوقی باشد.

آشنایی با مفاهیم سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت

سرقفلی و حق کسب و پیشه از حقوق مهم در حوزه املاک تجاری هستند که در قوانین ایران برای مستاجران در نظر گرفته شده اند. درک تفاوت ها و جزئیات هر یک برای هر فردی که در این عرصه فعالیت می کند، از اهمیت بالایی برخوردار است.

سرقفلی چیست؟ (بر اساس قانون روابط موجر و مستأجر 1376)

سرقفلی، که در قانون روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۷۶ مورد توجه قرار گرفته، به وجهی اشاره دارد که مستأجر در ابتدای اجاره نامه به مالک می پردازد. این مبلغ، در واقع نوعی امتیاز برای مستأجر محسوب می شود تا در ملک تجاری فعالیت کند.

ماهیت سرقفلی کاملاً قراردادی است و به توافق طرفین بستگی دارد. قراردادهای اجاره مشمول قانون ۱۳۷۶ باید به صورت کتبی تنظیم شده و امضای دو شاهد را نیز داشته باشند تا از اعتبار قانونی لازم برخوردار شوند. این حق به مستأجر این امکان را می دهد که در صورت اتمام مدت اجاره و درخواست تخلیه از سوی مالک، مبلغ سرقفلی را به نرخ روز مطالبه کند.

حق کسب و پیشه و تجارت چیست؟ (بر اساس قانون روابط موجر و مستأجر 1356)

حق کسب و پیشه، ریشه در قانون روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۵۶ دارد و به حقی گفته می شود که مستأجر به دلیل فعالیت مستمر تجاری و ایجاد رونق و شهرت برای محل کسب، به دست می آورد. این حق، برخلاف سرقفلی، ماهیت غیرقراردادی دارد و مستقل از پرداخت وجه اولیه به مالک، به واسطه تلاش و فعالیت مستأجر ایجاد می شود.

اجاره های منعقد شده قبل از سال ۱۳۷۶ و با کاربری تجاری، مشمول قانون ۱۳۵۶ و حق کسب و پیشه می شوند. این حق به مستأجر اجازه می دهد در صورت تخلیه ملک، ارزش شهرت و رونق ایجاد شده را از مالک مطالبه کند.

تفاوت های کلیدی و حقوقی سرقفلی و حق کسب و پیشه

درک تمایز میان سرقفلی و حق کسب و پیشه در دعاوی حقوقی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این دو مفهوم، با وجود شباهت ظاهری، تفاوت های اساسی در مبنای قانونی، نحوه ایجاد و شرایط مطالبه دارند.

وجه تمایز	سرقفلی	حق کسب و پیشه
مبنای قانونی	قانون روابط موجر و مستأجر ۱۳۷۶	قانون روابط موجر و مستأجر ۱۳۵۶
نحوه ایجاد	پرداخت وجه اولیه توسط مستأجر به مالک یا توافقات قراردادی	فعالیت مستمر و ایجاد شهرت تجاری برای محل
ماهیت حق	قراردادی (با رضایت و توافق طرفین)	غیرقراردادی (به دلیل رونق کسب و کار)
قابلیت مطالبه در صورت تخلف	بسته به شروط قرارداد ممکن است ساقط شود	در برخی موارد تخلف مستأجر می تواند موجب کاهش یا عدم تعلق شود
انتقال	به طور مستقل از اجاره و با رعایت شروط قرارداد قابل انتقال است.	معمولاً همراه با انتقال عقد اجاره و تابع شرایط قانونی است.

در دعاوی مربوط به اماکن تجاری، شناسایی دقیق مبنای حقوقی (قانون ۱۳۵۶ یا ۱۳۷۶) گام نخست و تعیین کننده برای موفقیت در مطالبه حق سرقفلی یا حق کسب و پیشه است.

شرایط مطالبه حق سرقفلی (ویژه اجاره های مشمول قانون 1376)

مطالبه حق سرقفلی، همچون هر دعوای حقوقی دیگر، مستلزم وجود شرایطی خاص است که در قانون روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۷۶ به تفصیل به آن ها پرداخته شده است. آگاهی از این شرایط، راه را برای طرح دعوای موفق هموار می سازد و از اتلاف وقت و منابع جلوگیری می کند.

موارد تعلق سرقفلی

در صورتی که قرارداد اجاره بر اساس قانون سال ۱۳۷۶ منعقد شده باشد، مستأجر در موارد مشخصی می تواند مطالبه سرقفلی کند. اولین و بارزترین مورد، پرداخت مبلغی تحت عنوان سرقفلی در ابتدای اجاره یا در طول مدت آن است. در این شرایط، مبلغ پرداختی باید به وضوح در قرارداد ذکر شده باشد و مستأجر بتواند آن را با مدارک مستند اثبات کند.

علاوه بر این، در برخی قراردادها، ممکن است مستأجر در قبال سرقفلی، از حقوقی خاص مانند حق عدم افزایش اجاره بها یا حق عدم تخلیه صرف نظر کرده باشد. در چنین حالتی نیز، پس از اتمام مدت اجاره و درخواست تخلیه از سوی مالک، مستأجر می تواند سرقفلی را مطالبه کند. این موارد نشان دهنده ماهیت قراردادی سرقفلی است که حقوق و تعهدات آن در گرو توافق اولیه طرفین قرار دارد.

مواردی که سرقفلی تعلق نمی گیرد

همان طور که سرقفلی در شرایط خاصی به مستأجر تعلق می گیرد، مواردی نیز وجود دارند که در آن ها امکان مطالبه سرقفلی وجود نخواهد داشت. مهم ترین این موارد، قراردادهای اجاره ای است که قبل از سال ۱۳۷۶ منعقد شده اند؛ این قراردادها مشمول قانون سال ۱۳۵۶ و حق کسب و پیشه می شوند و نه سرقفلی.

همچنین، در صورت تخلف مستأجر از شروط ضمن عقد اجاره، مانند تغییر شغل بدون رضایت مالک، تعدی و تفریط در استفاده از ملک (مثلاً وارد آوردن خسارت به ملک) یا عدم پرداخت به موقع اجاره بها، حق سرقفلی ممکن است ساقط شود. باید توجه داشت که مشاغلی که عرفاً تجاری محسوب نمی شوند، نظیر مطب پزشکان یا دفاتر وکالت نیز معمولاً مشمول حق سرقفلی نیستند، مگر اینکه توافق خاصی صورت گرفته باشد و ماهیت شغل از نظر قانونی و عرفی، تجاری تلقی گردد.

نحوه انتقال حق سرقفلی

حق سرقفلی، یک حق مالی است و مانند سایر حقوق مالی، قابل انتقال است. انتقال این حق می تواند به سه شیوه اصلی صورت گیرد که هر کدام ضوابط خاص خود را دارند و باید با دقت قانونی رعایت شوند.

1. انتقال ارادی: این نوع انتقال با رضایت و توافق مالک و مستأجر جدید انجام می شود. معمولاً در قرارداد اجاره اولیه، شروطی برای انتقال سرقفلی به غیر تعیین می شود که مستأجر باید آن ها را رعایت کند. عدم رعایت این شروط می تواند منجر به بطلان انتقال یا ایجاد حق برای مالک جهت فسخ اجاره شود.
2. انتقال قهری: پس از فوت مستأجر، حق سرقفلی به ورثه او منتقل می شود. این انتقال بدون نیاز به رضایت مالک و به حکم قانون صورت می گیرد. ورثه قائم مقام مستأجر متوفی محسوب شده و تمامی حقوق و تکالیف وی را در مورد سرقفلی و اجاره نامه بر عهده می گیرند.
3. انتقال قضایی: در مواردی که دادگاه به موجب حکم قضایی، دستور به انتقال سرقفلی صادر می کند (مانند مزایده برای پرداخت بدهی های مستأجر)، انتقال به صورت قضایی انجام می شود. این نوع انتقال معمولاً در نتیجه دعاوی حقوقی یا اجرای احکام قضایی رخ می دهد و فراتر از اراده طرفین است.

شرایط مطالبه حق کسب و پیشه و تجارت (ویژه اجاره های مشمول قانون 1356)

حق کسب و پیشه و تجارت، حقی است که مستأجر به واسطه فعالیت در یک مکان تجاری و جذب مشتریان برای آن، به دست می آورد. این حق مختص قراردادهای اجاره ای است که قبل از تاریخ تصویب قانون روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۷۶ تنظیم شده اند و از نظر ماهیتی با سرقفلی تفاوت های بارزی دارد.

موارد تعلق حق کسب و پیشه

برای اینکه حق کسب و پیشه به مستأجر تعلق گیرد، چندین شرط اساسی باید وجود داشته باشد. مهم ترین شرط، انعقاد قرارداد اجاره قبل از سال ۱۳۷۶ و کاربری تجاری ملک است. مستأجر باید فعالیت مستمر و موفقی در ملک داشته باشد که منجر به رونق و شهرت آن محل شده باشد، به گونه ای که این فعالیت باعث افزایش ارزش ملک از نظر تجاری گردد. این رونق و شهرت، به عنوان سرمایه معنوی مستأجر تلقی می شود.

علاوه بر این، مستأجر نباید مرتکب تخلفات قانونی یا قراردادی شده باشد که به موجب آن حق کسب و پیشه او ساقط شود. در صورتی که موجر درخواست تخلیه ملک را به دلایلی مانند نیاز شخصی (خود موجر یا فرزندانش)، احداث بنای جدید (تخریب و نوسازی ملک) یا تغییر شغل مستأجر در صورت عدم توافق مالک داشته باشد، حق کسب و پیشه به مستأجر تعلق می گیرد و باید به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود. اهمیت این حق در حفظ ارزش سرمایه گذاری مستأجر در طول زمان فعالیت تجاری اش نهفته است.

موارد کاهش یا عدم تعلق حق کسب و پیشه

با اینکه حق کسب و پیشه برای حمایت از مستأجر ایجاد شده، اما در برخی شرایط، این حق ممکن است کاهش یابد یا به طور کلی ساقط شود. یکی از موارد مهم، انتقال ملک به غیر بدون رضایت موجر است. در این حالت، طبق قانون، مستأجر تنها نیمی از حق کسب و پیشه را مطالبه خواهد کرد و نیمی دیگر به دلیل تخلف او از بین می رود.

تغییر شغل بدون اذن مالک، تعدی و تفریط در ملک (مانند وارد آوردن خسارت عمدی یا غیرعمدی به بنا) و همچنین تخلیه توافقی ملک بدون شرط پرداخت حق کسب و پیشه، از دیگر مواردی هستند که می توانند به کاهش یا عدم تعلق این حق منجر شوند. به همین دلیل، رعایت دقیق شروط قانونی و قراردادی برای مستأجر از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا عدم توجه به این نکات می تواند به تضییع حقوق مالی وی بینجامد. برای مثال، اگر مستأجر به دلیل نیاز شخصی خود ملک را تخلیه کند، معمولاً حق کسب و پیشه به او تعلق نمی گیرد.

نحوه طرح دعوی مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه (راهنمای گام به گام)

طرح دعوای مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه، فرآیندی حقوقی است که نیازمند دقت و رعایت مراحل قانونی است. برای دستیابی به نتیجه مطلوب، شناخت دقیق این مراحل و آمادگی لازم، ضروری به نظر می رسد. هر گامی که برداشته می شود، می تواند تأثیر بسزایی در نتیجه نهایی پرونده داشته باشد.

جمع آوری و آماده سازی مدارک لازم

قبل از هر اقدامی، مستأجر باید تمامی مدارک و مستندات مربوط به اجاره و فعالیت خود در ملک را جمع آوری کند. این مدارک، اساس و بنیان دادخواست را تشکیل می دهند و نقش تعیین کننده ای در اثبات حق مطالبه دارند. می توان تصور کرد که هر برگ سند، داستانی از حق و حقوق شما را روایت می کند.

• قرارداد اجاره (رسمی یا عادی) و هرگونه الحاقیه و توافق نامه مرتبط: این سند، محور اصلی اثبات رابطه استیجاری و شروط آن است.
• مدارک شناسایی خواهان و خوانده (کارت ملی، شناسنامه): برای احراز هویت طرفین دعوا ضروری است.
• رسیدهای پرداخت سرقفلی یا اجاره بها: هرگونه سندی که پرداخت وجه سرقفلی یا اجاره را اثبات کند، از اهمیت زیادی برخوردار است.
• اظهارنامه قضایی (در صورت لزوم): برای اثبات اطلاع رسانی به موجر یا مستأجر در خصوص درخواست تخلیه یا مطالبه، به عنوان مدرک معتبر مورد استفاده قرار می گیرد.
• سایر مستندات: نظیر پروانه کسب، گواهی اشتغال به کار، فیش های آب و برق به نام مستأجر، و شهادت شهود، که نشان دهنده فعالیت تجاری مستمر و رونق ایجاد شده در محل است.

ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت

در نظام قضایی کنونی ایران، ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت الکترونیکی برای تمامی اشخاصی که قصد طرح دعوا یا پیگیری پرونده حقوقی دارند، الزامی است. این سامانه، ارتباطات قضایی را تسهیل می کند و تمامی ابلاغیه ها و مکاتبات قضایی از طریق آن ارسال می شود. بدون ثبت نام و احراز هویت در ثنا، امکان ثبت دادخواست و پیگیری پرونده وجود ندارد.

تنظیم دادخواست (با تأکید بر مطالبه به نرخ روز و جلب نظر کارشناس)

دادخواست، سند اصلی برای آغاز فرآیند قضایی است و باید با دقت و وضوح کامل تنظیم شود. در نگارش دادخواست مطالبه سرقفلی یا حق کسب و پیشه، تأکید بر مطالبه به نرخ روز و درخواست ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا ارزش این حقوق در طول زمان دستخوش تغییر می شود.

1. مشخصات خواهان و خوانده: اطلاعات دقیق و کامل شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی و آدرس هر دو طرف باید قید شود. این اطلاعات برای شناسایی دقیق طرفین و ارسال ابلاغیه ها حیاتی است.
2. خواسته: به وضوح بیان شود که مطالبه سرقفلی یا حق کسب و پیشه به نرخ روز، به همراه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و هزینه کارشناسی) مورد درخواست است.
3. شرح دعوا: در این بخش، وقایع به ترتیب زمانی، مستندات قانونی و دلایلی که حق مطالبه را ایجاد کرده اند، به تفصیل و با استدلال حقوقی بیان می شود. اینجا فرصتی است تا قاضی را با جزئیات پرونده و مبانی حقانیت خود آشنا سازید.
4. دلایل و مستندات پیوستی: لیست تمامی مدارک و مستنداتی که به دادخواست پیوست شده اند، ذکر می شود. این بخش اهمیت اسناد جمع آوری شده را دوچندان می کند.
5. درخواست از دادگاه: به طور مشخص، درخواست صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ سرقفلی یا حق کسب و پیشه به نرخ روز، با جلب نظر کارشناس، از دادگاه مطرح می شود.

ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم و آماده سازی دادخواست و مدارک، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست را ثبت کرد. کارشناسان این دفاتر، فرم های دادخواست را بررسی کرده و اطمینان حاصل می کنند که تمامی اطلاعات به درستی وارد شده باشند. سپس، دادخواست را به دادگاه صالح ارسال می کنند و رسید ثبت را به خواهان تحویل می دهند. این مرحله، آغاز رسمی فرآیند دادرسی است.

فرآیند رسیدگی در دادگاه

پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه در دادگاه ارجاع داده می شود. دادگاه، جلسات دادرسی را تشکیل می دهد و طرفین را برای حضور دعوت می کند. حضور در این جلسات و ارائه دفاعیات، از اهمیت بالایی برخوردار است.

در صورت لزوم، و برای تعیین ارزش واقعی سرقفلی یا حق کسب و پیشه، موضوع به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می شود. کارشناس با بررسی مستندات، موقعیت ملک، شرایط بازار و فعالیت تجاری، ارزش دقیق را به نرخ روز برآورد و نظر خود را به دادگاه ارائه می دهد. پس از بررسی های لازم و نظر کارشناس، دادگاه اقدام به صدور حکم می کند. حکم صادره ممکن است قابل اعتراض در مراجع بالاتر (دادگاه تجدیدنظر و دیوان عالی کشور) باشد و فرآیند اجرای حکم نیز پس از قطعیت آن آغاز می شود.

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه

انتخاب دادگاه صالح برای طرح دعوای مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه، یکی از اولین و اساسی ترین گام ها در فرآیند حقوقی است. عدم رعایت این اصل، می تواند به اطاله دادرسی و حتی رد دعوا منجر شود. صلاحیت دادگاه ها به دو دسته ذاتی و محلی تقسیم می گردد که هر یک قواعد خاص خود را دارند.

صلاحیت ذاتی

در خصوص دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه، صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به آن ها، با دادگاه عمومی حقوقی است. این بدان معناست که این دعاوی در صلاحیت ذاتی دادگاه های حقوقی قرار می گیرند و نه دادگاه های کیفری یا مراجع اداری (مانند شورای حل اختلاف، مگر در مواردی که نص صریحی وجود داشته باشد). بنابراین، برای طرح چنین دعوایی، باید به شعب دادگاه عمومی حقوقی مراجعه شود.

صلاحیت محلی

مطابق با اصول آیین دادرسی مدنی، به ویژه ماده ۱۲ آن، در دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول (مانند ملک تجاری)، دادگاه محل وقوع مال، صلاحیت محلی برای رسیدگی به دعوا را دارد. بنابراین، دادخواست مطالبه سرقفلی یا حق کسب و پیشه باید در دادگاهی که ملک تجاری مورد بحث در حوزه قضایی آن واقع شده است، تقدیم شود. این امر، حتی اگر خوانده در حوزه قضایی دیگری مقیم باشد نیز صادق است. هدف از این قاعده، تسهیل در معاینه محلی و دسترسی به دلایل و مستندات مربوط به ملک است.

هزینه های طرح دعوی مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه

طرح هر دعوای حقوقی، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که بسته به ماهیت و پیچیدگی پرونده، متفاوت خواهد بود. در دعوای مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه نیز، خواهان باید از این هزینه ها آگاه باشد تا بتواند برنامه ریزی مالی مناسبی داشته باشد و با دید بازتری به این مسیر قدم بگذارد.

هزینه دادرسی

هزینه دادرسی، اصلی ترین هزینه ای است که خواهان باید بپردازد و بر اساس ارزش خواسته (مبلغ سرقفلی یا حق کسب و پیشه مطالبه شده) تعیین می شود. این هزینه ها در مراحل مختلف دادرسی به شرح زیر است:

• مرحله بدوی: ۳.۵ درصد ارزش خواسته. این مبلغ در ابتدای طرح دعوا و هنگام ثبت دادخواست پرداخت می شود.
• مرحله تجدیدنظر و واخواهی: ۴.۵ درصد ارزش خواسته. در صورت اعتراض به رأی بدوی و درخواست تجدیدنظر یا واخواهی، این هزینه باید پرداخت شود.
• مرحله فرجام خواهی و اعاده دادرسی: ۵.۵ درصد ارزش خواسته. این مراحل بالاترین سطوح رسیدگی قضایی هستند و هزینه دادرسی آن ها نیز به نسبت بالاتر است.

این ارقام، از اهمیت بالایی در برنامه ریزی مالی برای طرح دعوا برخوردارند و با افزایش ارزش مورد مطالبه، افزایش می یابند. لازم به ذکر است که در صورت پیروزی در دعوا، خواهان می تواند هزینه های دادرسی را از خوانده مطالبه کند.

حق الوکاله وکیل

در بسیاری از پرونده های سرقفلی و حق کسب و پیشه، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و فنی، حضور وکیل متخصص ضروری است. حق الوکاله وکیل بر اساس تعرفه های قانونی و توافق بین وکیل و موکل تعیین می شود. انتخاب یک وکیل مجرب می تواند به تسریع فرآیند و افزایش شانس موفقیت کمک شایانی کند، چرا که او با جزئیات قوانین و رویه های قضایی آشناست.

هزینه کارشناسی رسمی دادگستری

تعیین ارزش سرقفلی یا حق کسب و پیشه به نرخ روز، از طریق ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری انجام می شود. هزینه کارشناسی بر عهده خواهان است و بسته به پیچیدگی و موقعیت ملک، متغیر خواهد بود. نقش کارشناس در این دعاوی بسیار حیاتی است، چرا که مبنای صدور حکم دادگاه قرار می گیرد و ارزش نهایی را تعیین می کند. اگر یکی از طرفین به نظر کارشناس اعتراض کند، ممکن است پرونده به هیئت کارشناسی (سه نفره یا پنج نفره) ارجاع شود که خود مستلزم پرداخت هزینه های اضافی است.

سایر هزینه های جانبی

علاوه بر موارد فوق، هزینه های دیگری نیز وجود دارند که باید مدنظر قرار گیرند، از جمله هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (که مبلغ ثابتی است)، هزینه های کپی و تهیه مدارک، و احتمالاً هزینه های مربوط به اخذ استعلامات مورد نیاز از ادارات مختلف. همچنین، مالیات بر درآمد حاصل از واگذاری سرقفلی نیز وجود دارد که صاحب حق سرقفلی مسئول پرداخت آن است و باید مورد توجه قرار گیرد.

نمونه دادخواست های مطالبه حق سرقفلی و حق کسب و پیشه

تهیه دادخواست حقوقی، گامی اساسی در طرح دعوا است. در این بخش، نمونه هایی از دادخواست مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه ارائه می شود تا راهنمایی برای افراد درگیر در این دعاوی باشد. این نمونه ها، قالب کلی را نشان می دهند و باید با توجه به جزئیات هر پرونده تکمیل شوند؛ زیرا هر پرونده ویژگی های خاص خود را دارد.

نمونه دادخواست مطالبه سرقفلی (مشمول قانون 1376) به نرخ روز

این نمونه دادخواست برای مواردی است که قرارداد اجاره پس از سال ۱۳۷۶ منعقد شده و مستأجر قصد مطالبه سرقفلی پرداختی را به نرخ روز دارد. لازم است تمامی بخش ها با دقت تکمیل شوند و جزئیات هر پرونده در قسمت های مربوطه جایگذاری گردد.

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

خواهان: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل]

خوانده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل]

خواسته: مطالبه حق سرقفلی به نرخ روز به مبلغ [درج مبلغ تقویمی اولیه که بعداً کارشناسی می شود] با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری، به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و هزینه کارشناسی)

دلایل و مستندات:

• فتوکپی مصدق قرارداد اجاره مورخ [تاریخ قرارداد]
• فتوکپی مصدق رسید پرداخت مبلغ سرقفلی مورخ [تاریخ رسید]
• فتوکپی مصدق مدارک شناسایی خواهان
• سایر مستندات (در صورت وجود، مانند پروانه کسب، گواهی اشتغال)
• جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری

شرح دادخواست:

احتراماً به استحضار عالی می رساند که اینجانب خواهان به موجب قرارداد اجاره مورخ [تاریخ قرارداد] یک باب مغازه/ملک تجاری واقع در [آدرس کامل ملک] را به مدت [مدت اجاره] سال از خوانده محترم اجاره کرده ام. در ابتدای انعقاد قرارداد و به موجب توافق فیمابین، مبلغ [مبلغ سرقفلی پرداختی] ریال تحت عنوان حق سرقفلی به خوانده محترم پرداخت شده است که رسید آن پیوست می باشد.

نظر به اینکه مدت اجاره ملک منقضی شده و خوانده محترم (مالک) درخواست تخلیه ملک را نموده است، و با عنایت به افزایش ارزش ملک و تورم موجود، مستنداً به قانون روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۷۶ و ماده ۶ آن، مطالبه حق سرقفلی پرداختی به نرخ روز مورد استدعاست. لذا از آن دادگاه محترم تقاضا می شود ضمن صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین ارزش سرقفلی به نرخ روز، حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت حق سرقفلی به نرخ روز به همراه کلیه خسارات دادرسی در حق اینجانب خواهان صادر فرمایید.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل)

امضاء

نمونه دادخواست مطالبه حق کسب و پیشه (مشمول قانون 1356) به نرخ روز

این نمونه دادخواست برای مواردی است که قرارداد اجاره قبل از سال ۱۳۷۶ منعقد شده و مستأجر به واسطه فعالیت تجاری خود، حق کسب و پیشه پیدا کرده و قصد مطالبه آن را به نرخ روز دارد. توجه به جزئیات قانونی این دوران بسیار مهم است.

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

خواهان: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل]

خوانده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل]

خواسته: مطالبه حق کسب و پیشه و تجارت به نرخ روز با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری، به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و هزینه کارشناسی)

دلایل و مستندات:

• فتوکپی مصدق قرارداد اجاره مورخ [تاریخ قرارداد]
• فتوکپی مصدق پروانه کسب و مدارک فعالیت تجاری
• فتوکپی مصدق مدارک شناسایی خواهان
• اظهارنامه درخواست تخلیه از سوی موجر مورخ [تاریخ] (در صورت وجود)
• جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری

شرح دادخواست:

احتراماً به استحضار عالی می رساند که اینجانب خواهان به موجب قرارداد اجاره مورخ [تاریخ قرارداد] یک باب مغازه/ملک تجاری واقع در [آدرس کامل ملک] را به مدت [مدت اجاره] سال از خوانده محترم اجاره کرده و قریب به [تعداد سال] سال است که در این محل به شغل [نوع شغل] مشغول فعالیت تجاری می باشم. فعالیت مستمر اینجانب در این محل، موجب رونق کسب و کار و جلب مشتریان ثابت شده و اعتبار تجاری برای محل کسب ایجاد نموده است.

با توجه به اینکه قرارداد اجاره فوق الذکر مشمول قانون روابط موجر و مستأجر سال ۱۳۵۶ می باشد و موجر (خوانده محترم) به دلیل [ذکر دلیل تخلیه، مثلاً نیاز شخصی یا احداث بنا] درخواست تخلیه ملک را نموده است (که طبق اظهارنامه/دعوای تخلیه پیوست می باشد)، مستنداً به مواد ۱۵ و ۱۹ قانون مذکور، حق کسب و پیشه و تجارت به اینجانب تعلق می گیرد. لذا از آن دادگاه محترم تقاضا می شود ضمن صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین ارزش حق کسب و پیشه به نرخ روز، حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت حق کسب و پیشه و تجارت به نرخ روز به همراه کلیه خسارات دادرسی در حق اینجانب خواهان صادر فرمایید.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل)

امضاء

لازم به ذکر است که این نمونه ها صرفاً یک قالب کلی هستند و برای هر پرونده ای باید با مشورت وکیل متخصص تکمیل و تنظیم شوند. اطلاعات مندرج در پرانتزها باید با جزئیات پرونده خاص شما جایگزین گردند تا از صحت و اعتبار حقوقی برخوردار باشد. هر گونه کپی برداری و استفاده بدون انطباق با شرایط خاص، می تواند موجب نتایج نامطلوب گردد.

نکات حقوقی مهم و رایج در دعاوی سرقفلی و حق کسب و پیشه

دعاوی سرقفلی و حق کسب و پیشه، پیچیدگی های خاص خود را دارند و آگاهی از نکات حقوقی کلیدی می تواند در پیشگیری از مشکلات و احقاق حقوق، نقش بسزایی ایفا کند. تجربه نشان داده است که بسیاری از اشتباهات، ناشی از عدم شناخت کافی نسبت به این نکات و غفلت از جزئیات است.

• اهمیت دقت در نگارش قرارداد اجاره: تمامی شروط، توافقات و تعهدات طرفین باید به صورت روشن و صریح در قرارداد اجاره قید شوند. ابهامات قراردادی می تواند در آینده موجب بروز اختلافات جدی شود و تفاسیر متفاوتی را در دادگاه به دنبال داشته باشد.
• نقش تعیین کننده اظهارنامه های قضایی: در برخی موارد، ارسال اظهارنامه قضایی به موجر یا مستأجر، برای اثبات اطلاع رسانی یا اتمام حجت، ضروری است و می تواند به عنوان یک مدرک مهم در پرونده مورد استناد قرار گیرد. به عنوان مثال، در صورت تغییر شغل مستأجر، ارسال اظهارنامه برای موجر می تواند تکلیف را روشن کند.
• عواقب عدم پرداخت به موقع اجاره بها یا سایر تخلفات مستأجر: تأخیر یا عدم پرداخت اجاره بها توسط مستأجر، یا هرگونه تخلف از شروط ضمن عقد، می تواند موجب تضییع حق سرقفلی یا حق کسب و پیشه شود و به مالک حق فسخ قرارداد و تخلیه ملک را بدهد. این موارد، برای حفظ حقوق مستأجر، بسیار حیاتی هستند.
• مدت زمان رسیدگی و مراحل اجرای حکم: دعاوی سرقفلی و حق کسب و پیشه معمولاً زمان بر هستند و ممکن است چند سال به طول انجامند. آگاهی از این موضوع و پیگیری مستمر پرونده، اهمیت زیادی دارد. پس از صدور حکم قطعی، مراحل اجرای حکم آغاز می شود که آن نیز فرآیند خاص خود را دارد و نیازمند پیگیری مستمر است.
• لزوم مشاوره با وکیل متخصص: پیچیدگی قوانین و رویه های قضایی در این حوزه، ایجاب می کند که در تمامی مراحل، از مشاوره و راهنمایی یک وکیل متخصص در امور سرقفلی و حق کسب و پیشه بهره مند شد. یک وکیل کارآزموده می تواند شما را از چالش های احتمالی آگاه کرده و بهترین راهکارها را پیشنهاد دهد.
• تأثیر تورم و شاخص بانک مرکزی در محاسبه نرخ روز: در محاسبه «نرخ روز» سرقفلی و حق کسب و پیشه، کارشناسان رسمی دادگستری به شاخص های اقتصادی و نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی توجه ویژه ای دارند. این موضوع به خصوص در اقتصاد ایران که با نوسانات تورمی مواجه است، اهمیت مضاعفی پیدا می کند و نقش کارشناس را پررنگ تر می سازد.

---

نتیجه گیری

مطالبه حق سرقفلی و حق کسب و پیشه، یکی از پیچیده ترین و حساس ترین دعاوی در حوزه املاک تجاری است. درک دقیق تفاوت های این دو حق، آشنایی با مبانی قانونی هر یک، و رعایت گام به گام مراحل حقوقی، برای هر مستأجر یا مالکی که در این وضعیت قرار می گیرد، حیاتی است. عدم آگاهی می تواند به تضییع حقوق و تحمیل هزینه های سنگین منجر شود و احساس از دست دادن سرمایه ای که با تلاش و زحمت فراهم شده است، بسیار ناگوار خواهد بود.

همان طور که در این مقاله به تفصیل شرح داده شد، از جمع آوری مدارک و تنظیم دقیق دادخواست تا پیگیری در دادگاه و مواجهه با هزینه های دادرسی، تمامی مراحل نیازمند آگاهی و دقت فراوان است. اقدام آگاهانه و به موقع، با در نظر گرفتن تمامی جوانب قانونی و البته با بهره گیری از تجربه و دانش متخصصان حقوقی، می تواند به احقاق حقوق قانونی و کسب نتایج مطلوب منجر شود و راه را برای یک زندگی تجاری با ثبات تر هموار سازد.

همواره توصیه می شود در چنین مسیر حقوقی پیچیده ای، از راهنمایی و مشاوره وکلای متخصص در حوزه سرقفلی و حق کسب و پیشه بهره مند شوید تا گام های خود را با اطمینان بیشتری بردارید و از تضییع حقوق خود جلوگیری کنید. یک مشاوره حقوقی تخصصی می تواند مانند فانوسی در تاریکی عمل کند و شما را از مسیرهای پرخطر دور نگه دارد.