بررسی آداب اجتماعی انسان گونه در قلمرو حیوانات

بسیاری از رفتارهای اجتماعی هوشمندانه که ما منحصراً انسانی تلقی می کنیم، در گونه های زیستی مختلف یافت می شوند.

 خبرگزاری علم و فناوری فیلوپ، نوید فرخی؛ انسان ها اغلب رفتارهای اجتماعی خودشان را  به ویژه وقتی صحبت از آیین ها و مراسم های تشریفاتی و مراقبت از یکدیگر باشد منحصر به خود می دانند. با این حال دنیای حیوانات مملو از شگفتی است و گهکاه برخی از آداب آنها نشان می دهد رفتارهای انسان گونه آنقدرها هم منحصر به گونه ما نیست. نمونه های متنوع رفتارهای اجتماعی حیوانات بر ماهیت پیچیده و چندوجهی تعاملات اجتماعی در میان این گونه ها اشاره دارد. با شناخت شباهت ها و تشابهات بین رفتارهای اجتماعی انسان و حیوان، درک عمیق تری از ارتباط متقابل حیات روی زمین به دست می آوریم. در این مقاله نمونه های جذابی از رفتارهای اجتماعی انسان گونه برخی حیوانات را بررسی خواهیم کرد.

مراسم عزاداری فیل های آسیایی

یک مطالعه اخیر نشان داده است که فیل های آسیایی در فرآیند عزاداری برای مُرده خود شرکت می کنند! محققان گروهی از فیل های آسیایی را در شمال بنگال هند مشاهده کردند که بچه فیل های مرده را دفن کرده و با صدای بلند برای آنها سوگواری می کردند. این فیل ها اجساد را با استفاده از خرطوم حمل می کردند و به دقت جایی را برای مراسم دفن انتخاب می کردند که دور از انسان ها باشد. بچه فیل های مُرده به پشت خوابانده شده و پاهایشان رو به بالا بود که نشان می دهد فیل ها مُردگانشان را همینطوری زیر خاک نمی کنند و احترام قابل توجهی نسبت به مُردگان دارند. جدای از مراسم عزاداری فیل های آسیایی، این موجودات باشکوه به خاطر حافظه و هوش قابل توجه خود شهرت دارند. فیل ها می توانند انسان ها و فیل های دیگر را برای سال های زیادی به خاطر بسپارند که نشان دهنده سطحی تکامل یافته از توانایی شناختی است.

دامداری مورچه ها

مورچه ها رفتار انسان گونه ای را در قالب دامپروری نشان می دهند. به طور خاص برخی از گونه های مورچه ها در کاری که می توان آن ها را به دامپروری تشبیه کرد، به پرورش و مراقبت از شته ها در ازای دریافت غذا مشغول می شوند. این مورچه ها از شته ها در برابر شکارچیان محافظت می کنند و برای آنها در لانه هایشان سرپناهی ایجاد می کنند و در عوض عسلک تولیدشده توسط شته ها را برداشت می کنند! این رابطه همزیستی بین مورچه ها و شته ها سطح قابل توجهی از همکاری و آینده نگری را نشان می دهد. همچنین توانایی مورچه ها برای شناسایی و بهره برداری از منابع موجود در محیط خود برای رسیدن به امنیت غذایی پایدار، بر هوش جمعی قابل توجه آنها تاکید دارد.

زنبورها و انتخاب دموکراتیک!

زنبورهای عسل هنگام انتخاب مکان جدید لانه، فرآیند تصمیم گیری جذابی دارند. معمولاً زنبورهای پیشاهنگ بیرون می روند، مکان های بالقوه را کاوش می کنند و به کندو بازمی گردند. آنها سپس نوعی رقص انجام می دهند که با عنوان waggle dance  مشهور است. هدف از این رقص نشان دادن کیفیت مکانی است که از آن بازدید داشته اند. به عبارت دیگر شدت رقص نشان می دهد که مکانی که کاوش کرده اند تا چه اندازه مناسب بوده است. با گذشت زمان پیشاهنگان بیشتری از مکان هایی که براساس همین رقص ها رتبه بهتری کسب کرده بودند بازدید می کنند و دوباره در بازگشت می رقصند. این روند تا رسیدن به اجماع در مورد بهترین سایت ادامه پیدا می کند!

دوستی دلفین ها

دلفین ها به دلیل هوش و پیچیدگی اجتماعی خود مشهور هستند. آنها رفتارهایی از خود نشان می دهند که نشان دهنده حس قوی اجتماعی و همدلی است. به عنوان مثال مشاهده شده است که دلفین ها از اعضای بیمار یا مجروح در گروه خود حمایت می کنند و به آنها کمک می کنند تا برای نفس کشیدن به سطح آب برسند. این رفتار حکایت از توجه آنها به سلامت دیگران دارد، خصیصه ای که در جوامع بشری بسیار مورد توجه است. دلفین ها جدای از رفتارهای گروهی مانند شکار کردن، حتی بازی هایی را انجام می دهند که نشان از پیوندهای اجتماعی میان آنها دارد.  

ساختار خانواده گرگ ها

گرگ ها یه صورت دسته ایی زندگی می کنند. آنها ساختارهای اجتماعی پیچیده ای دارند و می توان گروه هایشان را به عنوان خانواده ای بزرگ در نظر گرفت. درون هر دسته سلسله مراتب واضحی وجود دارد و هر عضو نقش خاصی را در آن دسته ایفا می کند. گرگ ها وفاداری و فداکاری را  به ویژه در پرورش توله ها به گله خود نشان می دهند. کل دسته در مراقبت و آموزش گرگ های کم سن تر شرکت می کند و رویکردی جمعی به فرزندپروری نشان می دهد که یادآور ساختارهای خانواده انسانی است. در میان یک دسته گرگ معمولاً گرگ نر و ماده آلفا به طور معمول رهبری گروه را برعهده دارند و مسیولیت تصمیم گیری هایی را که به نفع کل گروه است برعهده می گیرند. اعضای رده پایین تر گروه از طریق زبان بدن و رفتار تسلیم فرمان رهبران می شوند. رهبران وظیفه هدایت کل گروه را برعهده دارند.

شامپانزه ها استفاده از ابزار و همدلی

شامپانزه ها در قلمروی حیوانات یکی از نزدیک ترین خویشاوندان ما از نظر ژنتیکی محسوب می شوند و رفتار آنها اغلب بازتاب رفتار ماست. آنها از ابزارهایی برای شکستن آجیل استفاده می کنند که نشان از مهارت حل مسیله و توانایی برنامه ریزی در آنها دارد. علاوه بر این شامپانزه ها نشانه هایی از همدلی و درک را نسبت به سایر اعضای خانواده خود نشان می دهند. آنها در مواقع پریشانی به یکدیگر دلداری می دهند، برای از دست دادن اعضای گروه سوگواری می کنند و حتی می توانند دست به اقدامات انتقام جویانه بزنند که منعکس کننده طیف پیچیده ای از احساسات و تعاملات اجتماعی است که در میان ما انسان ها نیز دیده می شود. گوریل ها مانند شامپانزه ها شباهت های عاطفی و اجتماعی زیادی با انسان دارند. آنها طیفی از احساسات مانند شادی، خشم و غم را بیان می کنند. آنها همچنین پیوندهای عمیق خانوادگی، به ویژه بین مادران و فرزندانشان نشان می دهند. مشاهده شده که گوریل ها برای مردگان خود عزاداری می کنند، به آرامی یکدیگر را نظافت می کنند و حتی از زبان اشاره برای برقراری ارتباط با انسان ها استفاده می کنند و افکار و یا احساسات خود را ابراز می کنند.

اختاپوس ها و ابتکار عمل

اختاپوس ها موجوداتی منزوی و باهوش هستند که به دلیل قابلیت شان در حل مسایل شناخته می شوند. توانایی حل مسیله آنها فقط غریزی نیست، بلکه شامل یادگیری و سازگاری با چالش های جدید نیز است. به عنوان مثال اختاپوس هایی که در اسارت هستند، یاد می گیرند که چگونه درب شیشه را باز کنند تا غذای داخل آن را به دست بیاورند و توانایی خود را در درک و دستکاری محیط خود به گونه ای نشان دهند که منعکس کننده حل مسیله به شیوه ای شبیه به انسان است.

این مثال ها نشان می دهد که رفتارهای اجتماعی هوشمندانه منحصر به نوع ما نیست. از اقدامات همدلانه دلفین ها گرفته تا زندگی مشترک گرگ ها، استفاده از ابزار توسط شامپانزه ها و… حکایت از این دارد که قلمرو حیوانات مملو از مواردی است که درک ما از معنای اجتماعی بودن را به چالش می کشد. بسیاری از آداب و ویژگی هایی که ما منحصراً انسانی تلقی می کنیم، به اشکال گوناگون در گونه های مختلف زیستی یافت می شوند.