ندای بیداری کیهانی: آسمان شب نجات می یابد؟
یادداشت؛
در حال حاضر بیش از 128 میلیون قطعه زباله فضایی کوچک، 900 هزار قطعه متوسط و 34 هزار قطعه بزرگ در مدار زمین وجود دارد!
خبرگزاری علم و فناوری فیلوپ، نوید فرخی؛ هفته گذشته یک رویداد بالقوه خطرناک صدها کیلومتر بالای سر ما در مدار زمین در شرف وقوع بود. ماهواره ناسا (TIMED) و ماهواره روسی (Cosmos 2221) در مسیری قرار داشتند که ممکن بود در برابر یکدیگر قرار بگیرند. هر چند این مسیله به دلیل دقت نظر طرفین به موقع مدیریت شد، اما این تلنگر را می زند که با شلوغ شدن آسمان بالای سرمان باید به طور فزاینده ای نگران دو مقوله «زباله های فضایی» و «خطر برخورد» باشیم.
ابتدا بیایید نگاه کوتاهی به ماجرا داشته باشیم. ماموریت ماهواره TIMED (ترموسفر، یونوسفر، مزوسفر، انرژی و دینامیک) ناسا ماموریت مهمی است. این ماهواره در حال مطالعه لایه های بیرونی جو زمین برای درک بهتر فعل و انفعالات پیچیده بین سیاره مان و نیروهای ساطع شده از خورشید (و فراتر از آن) است. پژوهش های این ماهواره برای درک وضعیت فضا و محیط پیرامون ما حایز اهمیت است. در طرف دیگر، ماهواره روسی کاسموس 2221 قرار دارد، ماهواره ای که مانند بسیاری از ماهواره های دیگر، در مدار زمین می چرخد و ماموریت خود را (که احتمالاً ارتباطی-نظامی است هر چند برخی گمانه زنی می کنند که این ماهواره دیگر عملیاتی نیست) انجام می دهد. وقتی به مسیرهای عبور این دو شیء نگاه می کنیم به این مسیله پی می بریم که دیگر فقط بحث تصادف در میان نیست. احتمال وقوع چنین برخوردی، نشان از یک مشکل بزرگتر دارد و آن اینکه ازدحام مصنوعات بشر در مدار زمین در حال افزایش است.
فضا به ویژه منطقه نزدیک به سیاره مان به طور روزافزونی در حال شلوغ تر شدن است. ماهواره های قدیمی، فازهای موشک های استفاده شده پیشین و قطعات عملیات قبلی همگی آن بالا شناورند. حتی تکه های کوچک زباله های فضایی نیز به دلیل سرعت بالایی که دارند، می توانند خطرآفرین باشند.
اگر دو ماهواره ناسا و روسکوسموس با هم برخورد می کردند، تنها مشکل این نبود که ماموریت هایشان زودتر از موعد به پایان می رسید. آن دو ابری از زباله ها ایجاد می کردند که خطر برخوردهای بیشتر را افزایش می داد و (با توجه به ابعادشان) به طور بالقوه و برای مدتی نامحدود باعث ایجاد یک سلسله تصادم در مدار زمین می شد. این سناریو، که به سندرم کسلر (Kessler syndrome) معروف است فرض می کند که تراکم اجرام در مدار می تواند به نقطه ای برسد که با افزایش برخوردها آنقدر زباله ایجاد شود که فضای نزدیک زمین به محیطی نامناسب برای ماهواره ها و فضاپیماها تبدیل خواهد شد. در نوامبر 2022 شبکه نظارت فضایی ایالات متحده 25857 جرم را در مدار زمین شناسایی کرد که در این بین 5465 ماهواره فعال وجود دارد[1]. برخی از اجرام کوچکتر از این هستند که قابل ردیابی باشند و یا در مدارهایی قرار دارند که ردیابی شان دشوار است. در ژانویه 2019 تخمین زده شد که در حال حاضر بیش از 128 میلیون قطعه زباله کوچک، 900 هزار قطعه متوسط و 34 هزار قطعه بزرگ در مدار زمین وجود داشته باشد[2]. ازاین رو سناریوی دونالد جی کسلر چندان دور از ذهن نیست. چنین چیزی به ویژه برای نسل آینده که وارث این فضای به هم ریخته است چه معنی خواهد داشت؟ این حادثه نیاز به مدیریت بهتر ترافیک فضایی و همکاری قوی تر بین المللی را برای جلوگیری از چنین تماس های نزدیک و برخوردهای احتمالی در آینده یادآوری می کند.
با این حال اوضاع آنقدرها هم بد نیست. وضعیت فعلی همچنین فرصتی را برای نوآوری ایجاد می کند! زمینه در حال رشدی برای حذف و کاهش زباله های فضایی رو به توسعه است. مفاهیمی مانند تور، نیزه و لیزر فضایی برای پاکسازی حیاط خلوت کیهانی ما در حال تحقیق و توسعه است. همچنین از آن سوی میدان، کارشناسان در حال طراحی فضاپیماهایی هستند که احتمال افزودن زباله های بیشتر را در مدار کاهش بکاهد. نیزه های فضایی وسایل تیزی هستند که می توانند روی زباله ها بچسبند و آن را از مدارش دور کنند. نیزه های فضایی مانند ابزارهای مورد استفاده در ماهیگیری عمل می کنند، اما در فضا طوری طراحی شده اند که بدون ایجاد آسیبی به زباله ها به آن بچسبند. لیزرها پرتوهای نور قدرتمندی هستند که می توانند برای ردیابی و البته کنار زدن زباله های کوچک و متوسط در مدار مورد استفاده قرار گیرند. این ابتکارات نوآورانه، روش های جدیدی را برای مقابله با مشکل رو به رشد زباله های فضایی در اختیار دانشمندان قرار می دهد.
رویداد بالقوه تصادم دو فضاپیما فرصتی را فراهم می آورد تا در مورد رابطه خود با مدار زمین و مسیولیتی که برای حفظ آن داریم بیش از پیش تامل کنیم. نباید فراموش کرد که آنچه در قلمرو به ظاهر دور در فضا اتفاق می افتد پیامدهای مستقیمی برای زندگی روزمره ما دارد، از ناوبری GPS گرفته تا پیش بینی آب وهوا و ارتباطات جهانی.
[1] https://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/quarterly-news/pdfs/odqnv26i4.pdf
[2] https://www.esa.int/Space_Safety/Space_Debris/Space_debris_by_the_numbers
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "ندای بیداری کیهانی: آسمان شب نجات می یابد؟" هستید؟ با کلیک بر روی اقتصادی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "ندای بیداری کیهانی: آسمان شب نجات می یابد؟"، کلیک کنید.