دیپلماسی ریا – فیلوپ
صادرات اسراییل در سال گذشته (2023) دچار یک بحران و کاهش 6 درصدی شد، اما پنج کشور عربی با ثبت رشد قابل توجه صادرات اسراییل در همان سال، تجارت خارجی اسراییل را نجات دادند؛ امری که به اسراییل اجازه داد تا از کاهش شدیدتر حجم صادرات خود اجتناب کند. در میان این پنج کشور، مراکش با 128 درصد رشد صادرات از اسراییل در رتبه نخست قرار گرفت.
به گزارش فیلوپ، فرهیختگان نوشت: در طول جنگ غزه، بخش قابل توجهی از کشورهای غربی ارتباطات خود با رژیم صهیونیستی را محدود کرده و تجارت خارجی آن را در معرض تهدیدات جدی قرار داده اند. این موضوع در حالی رخ داده است که برخی از کشورهای جامعه عرب و مسلمان نه تنها محدودیتی در روابط تجاری خود با اسراییل اعمال نکرده اند که حتی فعالیت های تجاری میان خود و رژیم اسراییل را تشدید نیز کرده اند. بنابر گزارش وزارت اقتصاد رژیم صهیونیستی درباره میزان صادرات اسراییل بین سال های 2022 و 2023، صادرات اسراییل در سال گذشته (2023) دچار یک بحران و کاهش 6 درصدی شد، اما پنج کشور عربی با ثبت رشد قابل توجه صادرات اسراییل در همان سال، تجارت خارجی اسراییل را نجات دادند؛ امری که به اسراییل اجازه داد تا از کاهش شدیدتر حجم صادرات خود اجتناب کند. در میان این پنج کشور، مراکش با 128 درصد رشد صادرات از اسراییل در رتبه نخست قرار گرفت و پس از آن کشورهای مصر، بحرین، اردن و امارات قرار دارند. به منظور بررسی چرایی این رفتارها در سیاست خارجی کشورهای مذکور، با کارشناسان حوزه بین الملل گفت وگو کردیم که در ادامه می خوانید.
حذف حماس مطلوب برخی کشورهای جهان عرب است
کشورهای عربی و مسلمان از جهت اشتراک در وجه اسلام، باید سردمدار حمایت همه جانبه از فلسطین باشند. مساله ای که به گفته کارشناسان آنچنان که باید محقق نشده است. علیرضا تقوی نیا، کارشناس مسایل منطقه با اشاره به اینکه کشورهای عربی خود را در بلوک غرب تعریف کرده اند، گفت: «این کشورها برای حفظ بقا و منافع شان باید در بلوک غرب باقی بمانند و در این بلوک امنیت و منافع و بقای آنها تامین می شود. رژیم صهیونیستی مهم ترین متحد و عضو بلوک غرب در منطقه غرب آسیاست و به دلیل تعارضاتی که با جمهوری اسلامی دارد برای کشورهای عربی متعارض جمهوری اسلامی گزینه مطلوبی محسوب می شود که بتواند یک اتحاد راهبردی را به قول خودشان «برای مقابله با گسترش خطر نفوذ ایران» شکل بدهد. در نتیجه نگاهی که کشورهای عربی به حماس، حزب الله لبنان و محور مقاومت دارند، نگاهی است که به جمهوری اسلامی ایران دارند. حذف حماس برای آنها یک منفعت محسوب می شود و در نتیجه اکنون فلسطین را برای منافع ملی خود دارای موضوعیت نمی بینند. در نتیجه سعی می کنند جاهایی که اسراییل در بحران قرار می گیرد بیشتر به او کمک کنند، چون حذف اسراییل باعث ارتقای جایگاه ایران خواهد شد. ارتقای جایگاه ایران و مصالحه ای که احتمالا با ایالات متحده آمریکا در خصوص منطقه یا حداقل آتش بسی که صورت خواهد داد، باعث تنها ماندن کشورهای عربی در برابر ایران خواهد شد و به همین جهت آنها سعی می کنند به رژیم صهیونیستی کمک کنند و این رژیم را به عنوان یک متحد راهبردی برای مقابله با ایران در نظر بگیرند. اینها به ظاهر عرب مسلمان هستند اما در باطن اینگونه است که مثلا امارات متحده عربی «دارالاسلام» یعنی جایی که خاک مسلمان ها حساب می شود را در اختیار هندوها قرار می دهد که در آن معبد هندو و گاوپرستی بزنند. خوب این نشان می دهد که اینها اصلا دچار استحاله فکری شده اند، یعنی به گونه ای تحت تاثیر غرب قرار گرفته اند که دچار استحاله فکری و هویتی شده اند و اسلام آنها هم بر حسب عادت و میراثی است که از گذشتگان به آنها رسیده والا آنها درواقع و باطن هیچ اعتقادی به اسلام ندارند. عملکرد آنها هم در قبال رژیم صهیونیستی این را نشان می دهد. لذا ما باید کشورهای عربی مثل امارات را یک کشور استحاله شده فکری و فرهنگی و هویتی بدانیم، چراکه نسبتی میان آنها و اسلام وجود ندارد اما نکته مهم اینجاست که آنها عرب هستند و صیغه مسلمانی دارند. لذا حداقل در ظاهر هم که شده باید واکنش و عکس العملی نشان دهند که در دنیای عرب موردشماتت قرار نگیرند. البته این را هم بگویم ما در جامعه عرب، کشورهایی مثل عراق، کویت و الجزایر را داریم که مواضع خوبی گرفته اند پس نباید کشورهای عربی را جمع ببندیم.»
غربی ها تسلیم افکار عمومی شده اند
تقوی نیا معتقد است کشورهای غربی تا حد زیادی تحت تاثیر افکار عمومی خود هستند. وی در این باره توضیح داد: «شبکه های اجتماعی باعث شده که به حدی افکار عمومی غرب از رژیم صهیونیستی نفرت پیدا کند که باعث شود این رژیم تحت فشار قرار گیرد و دولت های آنها هم تحت فشار افکار عمومی قرار گیرند و تا حدی خواسته مردم را محقق کنند. این به معنای این نیست که دولت های اروپایی و غربی موضع شان نسبت به اسراییل تغییر کرده اما افکار عمومی بالاخره به آنها فشار می آورد و این فشار به افکار عمومی باعث خواهد شد که آنها در سیاست های خود در قبال اسراییل تا حدی تجدیدنظر کنند. مراکش کشوری است که با کشورهای ضدصهیونیستی مثل الجزایر دشمنی دارد و برای اینکه موضع خودش را در برابر آنها تقویت کند، ناچار است به غرب و رژیم صهیونیستی دست دوستی دراز کند. ترکیه هم یک کشور پرجمعیت مسلمان است و آنها در مساله فلسطین حساسیت دارند، به همان دلایلی که عرض کردم درمورد مواضع کشورهای غربی، این موارد درمورد ترکیه هم صادق است. اما به دلیل جنایاتی که اسراییل مرتکب شده در باطن هم نمی شود از او دفاع کرد؛ لذا برای حفظ ظاهر مواضعی اتخاذ می کنند که این مواضع خیلی محکم و جدی نیست و سیاست های ترکیه نسبت به اسراییل تغییر اساسی نکرده است.
اردوغان فکر می کرد جنگ دوهفته ای تمام می شود
علی حیدری، کارشناس مسایل ترکیه با اشاره به اینکه ترکیه اولین کشور اسلامی است که اسراییل را به رسمیت شناخت، گفت: «ترک ها به دلیل روابط طولانی مدت هفت دهه ای خود با اسراییل ملاحظاتی در موضع گیری هایشان دارند. از طرف دیگر ترکیه کشور اسلامی است و در قبال فلسطین هم برای خود مسیولیت هایی تعریف کرده به خصوص در دهه اخیر که یکی از شعارهای اصلی سیاست خارجی آقای اردوغان و حزب عدالت و توسعه موضوع فلسطین بوده و خودشان را سردمدار حمایت از آرمان فلسطین می دانند. اردوغان طی دو دهه گذشته به گونه ای رفتار می کرد که اگر درگیری میان دو طرف شکل می گرفت ابتدا طرفین را به آرامش دعوت می کرد و بعد یک تشر به رژیم صهیونیستی به خاطر جنایاتش می زد اما روابط سیاسی اقتصادی و امنیتی خود را با آن ها حفظ می کرد. از آن طرف هم برای اینکه فلسطینی ها را داشته باشد به آنها مواد غذایی و کمک های انسان دوستانه می فرستاد و در جلسات سازمان همکاری اسلامی و مجامع اسلامی هم خود را به عنوان سردمدار نشان می داد که باید کاری بکنیم. نشست های دیپلماتیک برگزار می کرد، با طرفین تماس می گرفت، آنها را دعوت به آرامش می کرد از نفوذ خود در حماس استفاده می کرد تا با فشاری که وارد می کند بتواند طرفین را به یک مصالحه ای بکشاند. این سیاست در دو دهه گذشته جواب داده بود. یعنی به یک طرف کمک می کرد و با یک طرف هم روابط تجاری امنیتی و اقتصادی خود را داشت. اما موضوع 7 اکتبر و طوفان الاقصی نسبت به دوره های گذشته متفاوت است. کارشناسان این ذهنیت را داشتند که اسراییل بیشتر از دو هفته نمی تواند به جنگ ادامه دهد و جنگ برق آسا را به عنوان یک راهبرد می دانستند. اردوغان هم همین تصور را داشت و فکر می کرد که جنگ دوهفته ای جمع می شود. به همین دلیل در هفته اول طرفین را به آرامش دعوت کرد بدون اینکه طرف خاصی را محکوم کند. کشته شدن غیرنظامیان را محکوم کرد که به هر دو طرف برمی گردد. همچنین موضوعاتی که هر دوره مطرح می کرد را در بیانیه های وزارت خارجه ترکیه می دیدیم.»
65 درصد فولاد وارداتی اسراییل از ترکیه است
حیدری در خصوص تغییر مواضع اردوغان در اوایل جنگ طوفان الاقصی تشریح کرد: «وقتی جنگ طولانی تر شد، یعنی 10 روز که گذشت اردوغان و تیم سیاست خارجی ترکیه احساس کردند که این ماجرا با گذشته متفاوت است، بنابراین سیاست خود را تغییر دادند و موضعی که مطرح کردند این بود که آتش بسی را شکل بدهیم که کشورهای مختلف ضمانت آن را بکنند. مثلا از طرف فلسطین کشورهای ترکیه، مصر، امارات و عربستان به عنوان ضامنان آتش بس جلو بیایند و از طرف رژیم صهیونیستی هم آمریکا و کشورهای غربی بیایند و کمک کنند که آتش بسی پایدار و دایمی شکل بگیرد. اردوغان این ایده را از جنگ اوکراین گرفت که آنجا در اوایل جنگ استانبول محل نشست مذاکرات بود و طرفینی هم به عنوان ضامنان آتش بس اسم شان مطرح شده بود که بیایند و کار را پیش ببرند. این ایده در ابتدا تا حدودی موفق بود اما بعدا به مشکل خورد. آقای اردوغان سعی کرد همان الگو را در این جنگ هم مطرح کند اما اتفاقی که افتاد این بود که نه در جهان اسلام و جهان عرب و نه در غرب کسی این پیشنهاد را جدی نگرفت. اردوغان و تیم سیاست خارجی اش خیلی تلاش کردند که مثل همیشه که از بحران های بین المللی استفاده می کنند، منتفع بشوند اما کسی آن را جدی نگرفت و جنگ ادامه پیدا کرد و عمیق تر شد. بعد از یک یا دو ماه از شروع جنگ، آقای اردوغان متوجه شد که جنگ طولانی شده و ترکیه در اقدامات دیپلماتیک در خصوص این جنگ نقشی ندارد. مصر، امارات و عربستان هستند که موثرند و نقش آفرینی دارند و درحال بازی هستند. از طرف دیگر در داخل ترکیه هم مردم این اعتراض را داشتند که ما کشوری اسلامی و سردمدار حمایت از آرمان فلسطین هستیم پس چرا هیچ کاری انجام نمی شود. دو ماه از جنگ گذشته و تعدادی تظاهرات خودجوش داشتیم و به عنوان دولت اسلامی هیچ کاری نکردیم. بعد از این اردوغان شروع به انتقادهای تند و سریع از نتانیاهو و ارتش اسراییل کرد و او را «قصاب غزه» و «هیتلر جدید» خطاب کرد تا بتواند پیش از انتخابات شهرداری ها افکار عمومی را قانع کند که همچنان دیانتش بر صیانتش غلبه دارد. اما اتفاقی که افتاد این بود که بخشی از جامعه رسانه ای ترکیه و بخشی از افکار عمومی در ترکیه مشاهده کردند که این انتقادات تند از نتانیاهو و ارتش اسراییل صورت می گیرد اما روابط تجاری و اقتصادی ترکیه نه تنها کاهش پیدا نکرده بلکه افزایش نیز پیدا کرده است. به عنوان مثال، 65 درصد از فولاد وارداتی اسراییل از ترکیه است یا نفت اسراییل از طریق ترکیه تامین می شود. این موارد باعث شد که در جای جای ترکیه به خصوص استانبول و قونیه شاهد اعتراضات به سیاست های دورویانه اردوغان و هیات حاکم باشیم که نشان می داد اردوغان تلاش می کند تا بندبازی خود را داشته باشد و حداکثر منافع سیاسی و اقتصادی را از این بحران کسب کند. اینجا بود که با واکنش تند افکار عمومی مواجه شد و به همین دلیل تظاهرات علیه حزب حاکم را سعی کرد به سرعت سرکوب کند تا گسترده نشود. الان کمپینی در ترکیه شکل گرفته که مقابل شرکت هایی که به اسراییل کالا صادر می کنند تظاهرات می کنند و از آنها می خواهند که این روابط را قطع کنند. آقای اردوغان برای اینکه وجهه اش بیش از این دچار خدشه نشود تلاش کرده تا اینها را سرکوب کند تا بتواند به سیاست های خود درباره جنگ غزه، چه در خصوص حماس و چه در خصوص اسراییل ادامه دهد. سیاست تهاجمی اردوغان علیه نتانیاهو و ارتش است و نه حکومت اسراییل؛ چراکه به این جمع بندی رسیده که بعد از جنگ، نتانیاهو رفتنی است و کابینه او تغییر خواهد کرد به همین دلیل تمام انتقاداتش متوجه این فرد است که با تغییر نتانیاهو و دولت جدید مواضعش ترمیم شده و به حالت گذشته برگردد.»
پایان خبر فیلوپ
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "دیپلماسی ریا – فیلوپ" هستید؟ با کلیک بر روی عمومی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "دیپلماسی ریا – فیلوپ"، کلیک کنید.