خلاصه کتاب مثنوی معنوی – دفتر ششم ( نویسنده مولانا جلال الدین محمد بلخی )

دفتر ششم مثنوی معنوی، آخرین بخش از گنجینه بی نظیر مولانا جلال الدین محمد بلخی، اوج اندیشه های عرفانی و فلسفی این شاعر بزرگ را به نمایش می گذارد و به نوعی جمع بندی نهایی مسیر پربار سیر و سلوک معنوی در مثنوی است. این دفتر که با همکاری و درخواست حسام الدین چلبی، یار دیرین و معنوی مولانا، به نگارش درآمده، خواننده را به عمق مفاهیمی چون توکل، اختیار، مبارزه با نفس، و عشق الهی می برد. این خلاصه جامع، دروازه ای برای ورود به دنیای حکمت آموز و ژرف آخرین دفتر مثنوی است و به علاقه مندان کمک می کند تا با آموزه ها، حکایات اصلی و پیام های عرفانی آن آشنا شوند.

نگاهی اجمالی به دفتر ششم مثنوی معنوی

دفتر ششم مثنوی معنوی، همچون جامی بلورین است که چکیده شهد هزاران سال حکمت و عرفان را در خود جای داده. این دفتر، تنها پایانی بر یک منظومه شعری نیست؛ بلکه خود به منزله یک آغاز است، آغازی برای تعمق بیشتر در مفاهیمی که مولانا در پنج دفتر پیشین به تفصیل از آن ها سخن گفته بود. در این بخش پایانی، مولانا با بیانی شیوا و عمیق تر، خواننده را به سفری درونی دعوت می کند، سفری که هدف آن نه تنها کسب دانش، بلکه وصول به حقیقت و تجربه مستقیم آن است.

جایگاه حسام الدین چلبی در نگارش دفتر ششم

نام حسام الدین چلبی، در سرآغاز هر دفتر مثنوی (به جز دفتر اول)، با احترام و تقدیر مولانا همراه است. او نه تنها یک مرید وفادار، بلکه روح و الهام بخش اصلی مولانا برای سرودن این اثر عظیم بود. حسام الدین با بصیرت معنوی و اشتیاق وصف ناپذیر خود، مشوق و محرک مولانا در این راه دشوار و پربرکت بود. در دیباچه دفتر ششم، مولانا با کلماتی سرشار از مهر و قدردانی، حسام الدین را «حیات دل» خطاب می کند و تصریح می دارد که میل به سرودن این دفتر ششم از جذبه او در دلش جوشیده است. او از مثنوی با عنوان «حسامی نامه» یاد می کند که نشان از عمق تأثیر حسام الدین در شکل گیری این شاهکار ادبی و عرفانی دارد. نقش او بیش از یک کاتب یا شنونده صرف بود؛ گویی او پلی بود میان جهان غیب و عالم شهود، که مولانا از طریق او، مفاهیم عمیق و پرده پوش عرفان را به زبان شعر درآورد.

موضوعات محوری دفتر ششم

دفتر ششم مثنوی، دریایی از مضامین متنوع عرفانی و اخلاقی را در بر می گیرد که هر یک به نوبه خود، راهگشای مسیر سالکان و رهجویان حقیقت است. یکی از مهمترین موضوعات محوری در این دفتر، مبارزه با نفس است که مولانا از آن به «جهاد اکبر» تعبیر می کند. این نبرد درونی، کلید رهایی انسان از قید و بندهای مادی و گامی بلند به سوی کمال معنوی محسوب می شود. خواننده در حکایات مختلف، با جلوه های گوناگون نفس اماره و راهکارهای غلبه بر آن آشنا می شود. آموزه های مربوط به اهمیت اختیار و اراده انسان نیز در این دفتر برجسته است. مولانا با ظرافت خاص خود، مرز باریک میان جبر و اختیار را تبیین کرده و بر مسئولیت پذیری انسان در انتخاب مسیر حق تأکید می ورزد. مبحث توکل حقیقی، به معنای تکیه مطلق بر خداوند و دست کشیدن از اسباب ظاهری، از دیگر ستون های فکری این دفتر است که با حکایاتی دلنشین، عمق آن به تصویر کشیده شده است.

عشق بی حد الهی و فنای فی الله، به عنوان مقصد نهایی سالک، در این دفتر به اوج خود می رسد. مولانا با زبانی شیوا، از عشق به مثابه نیرویی دگرگون کننده سخن می گوید که انسان را از عالم کثرت به وحدت رهنمون می شود. جایگاه انسان کامل (ولی) و نقش هدایت گرانه او در سیر و سلوک، از دیگر مضامین محوری است. مولانا ولی را آینه ای تمام نما از صفات الهی می داند که می تواند راهبر گمراهان و مرهمی بر دردهای طالبان باشد. علاوه بر این، مفهوم وحدت وجود در کثرت اضداد، که یکی از پیچیده ترین مباحث عرفانی است، با مثال ها و تمثیلات متعدد در این دفتر تشریح شده است. مولانا نشان می دهد که چگونه تضادهای ظاهری در عالم، ریشه در وحدت حقیقی دارند و هر جزئی، بازتابی از کل است.

خلاصه حکایات برجسته و آموزه های آن ها

دفتر ششم مثنوی معنوی، گنجینه ای از حکایات است که هر یک در قالب داستانی ساده و دلنشین، مفاهیم عمیق عرفانی و اخلاقی را به خواننده منتقل می کنند. این حکایات، پلی هستند میان دنیای محسوس و معقول، تا پیچیده ترین آموزه ها نیز برای همگان قابل فهم شوند. در ادامه به خلاصه ای از چند حکایت برجسته و درس های پنهان در آن ها می پردازیم:

حکایت نوح (ع) و لجاجت قوم

یکی از حکایات برجسته در دیباچه دفتر ششم، ماجرای حضرت نوح (ع) و قوم لجوج اوست. نوح برای صدها سال قوم خود را به راه حق دعوت می کرد، اما هر بار با لجاجت و انکار آن ها مواجه می شد. مولانا در این حکایت به استقامت و پایداری نوح در برابر آزار و انکار قومش اشاره می کند. این حکایت نمادی است از پایداری انبیا و اولیا در راه دعوت حق، حتی در برابر شدیدترین مخالفت ها. درس این داستان، استقامت در مسیر حقیقت، نپذیرفتن باطل و بی تفاوتی نسبت به ناسپاسی بدخواهان است. ماه به تابانیدن نور خود ادامه می دهد، حتی اگر سگ ها عوعو کنند. این تمثیل نشان می دهد که اهل حق باید به وظیفه خود عمل کنند و از سخنان بی اساس نادانان دلگیر نشوند.

حکایت سِرکه و انگبین

این حکایت، نمادی زیبا از مواجهه با تضادها و اهمیت حفظ اعتدال روحی است. مولانا در این داستان اشاره می کند که سرکه بر ترشی خود می افزاید و شکر بر شیرینی خود. این دو عنصر متضاد، رکن اصلی «سکنجبین» هستند. اگر مقدار عسل نسبت به سرکه کم باشد، سکنجبین ناقص و بی خاصیت می شود. این حکایت به ما می آموزد که در مواجهه با تندی ها و ناملایمات زندگی، باید لطافت و نرم خویی را حفظ کرد تا تعادل روحی و معنوی به هم نخورد. وقتی ناپاکان بر اعمال زشت خود اصرار می ورزند، انسان های پاک باید با بردباری و مهربانی به اصلاح امور بپردازند و نه اینکه خشمگین شوند.

حکایت غلام هندو و غرور نفس

غلامی هندو به دختر خواجه خود دلبسته بود. وقتی دختر را به عقد دیگری درآوردند، غلام بیمار شد و هیچ طبیبی علت بیماری او را نمی فهمید، چرا که او جرئت بیان عشق خود را نداشت. مولانا از این حکایت برای تبیین غرور و خودبینی پنهان در انسان استفاده می کند. این داستان نشان می دهد که چگونه خودبینی و توقعات نفسانی، می تواند رنج ها و دردهای درونی فراوانی را به همراه داشته باشد. راه درمان این غرور، شناخت دقیق نفس و تلاش برای غلبه بر هواهای نفسانی است. این حکایت، دعوتی است به خودشناسی عمیق و پی بردن به ریشه های غرور که در هر انسانی، به نوعی، وجود دارد.

حکایت صیاد و مرغ زیرک

صیادی در میان گیاهان پنهان شده بود و دسته ای از گل و لاله را بر سر خود گذاشته بود تا پرندگان او را با گیاه اشتباه بگیرند. مرغی زیرک بویی برد که این «گیاه» کمی با بقیه فرق دارد، اما در نهایت، به دلیل طمع و حرص، فریب خورد. این داستان، تمثیلی از مکر و فریب دنیا و اهمیت هوشیاری در برابر طمع است. مولانا عالمان ظاهرگرا را که به دام دنیا و ظواهر آن می افتند، نقد می کند و گوشزد می کند که چگونه حرص و طمع می تواند حتی زیرک ترین افراد را نیز به هلاکت اندازد. این حکایت، به خواننده هشدار می دهد که باید در برابر زرق و برق دنیا هوشیار باشد و به عمق حقایق نگریست.

حکایت بلال حبشی و استقامت در احد احد گفتن

داستان بلال حبشی، صحابی وفادار پیامبر (ص)، یکی از زیباترین جلوه های ایمان راستین و تحمل سختی ها در راه خداست. بلال در زیر شکنجه های سخت اربابش، با هر ضربه ای که به او وارد می شد، فقط «احد احد» می گفت. این حکایت تجلی ایمان راسخ، استقامت در مسیر حق، و فلویت در برابر آزار و اذیت ستمگران است. بلال نماد کسی است که درد عشق الهی وجودش را پر کرده و دیگر جایی برای درد و رنج جسمانی باقی نمانده است. این داستان، خواننده را به عمق ایمان و توکل می برد و نشان می دهد که چگونه عشق الهی می تواند انسان را در برابر هر بلایی مقاوم سازد.

«تن فدای خار می کرد آن بلال / از درونش جان همی شد بی ملال.»

حکایت گنج نامه در خواب (مرد بغدادی و گنج مصر)

مردی بغدادی در خواب می بیند که گنجی در محله ای از مصر پنهان است. او به مصر سفر می کند، اما در آنجا نیز در خواب به او گفته می شود که گنج واقعی در بغداد، در خانه خودش است. این حکایت، اهمیت توکل واقعی و شناخت گنج درون را نشان می دهد. بسیاری از انسان ها در پی گنج های بیرونی و مادی هستند، در حالی که گوهر سعادت و کمال، در وجود خودشان نهفته است. حکمت پنهان در تقدیر الهی این است که انسان را به سوی شناخت حقیقت خویش رهنمون سازد. این حکایت، دعوتی است به درون نگری و کشف گنجینه های معنوی پنهان در اعماق وجود.

حکایت مرید شیخ حسن خرقانی

درویشی از طالقان به شوق دیدار شیخ حسن خرقانی به خانه او می رود و از همسر شیخ درباره او می پرسد. همسر شیخ با بدخلقی و سخنان تند به مرید جواب می دهد که شیخ دزدی است که در بیشه ای پنهان شده است. مرید خشمگین می شود و با تندی با همسر شیخ برخورد می کند. اما وقتی شیخ را می بیند، او را در بیشه در حال نماز می یابد. این حکایت، نقد ظاهرگرایی و اهمیت باطن بینی در سلوک عرفانی است. مولانا نشان می دهد که نباید از ظاهر انسان ها قضاوت کرد، بلکه باید به باطن و نیت های آن ها توجه داشت. همچنین، این داستان بر لزوم بردباری و پرهیز از قضاوت عجولانه تأکید می کند و سالک را به عمیق نگری و حقیقت جویی دعوت می کند.

حکایت پادشاه و سه پسرش (قلعه ممنوعه)

پادشاهی به سه پسر خود وصیت می کند که در سفر به ممالک او، هر جا می خواهند بروند و هر کاری می خواهند بکنند، اما به هیچ وجه به قلعه ای خاص نزدیک نشوند. اما طمع و کنجکاوی، پسران را به سمت قلعه ممنوعه می کشاند و آن ها به دام بلا می افتند. این حکایت، تمثیلی از وسوسه های نفس و عواقب طغیان و شکستن پیمان الهی است. انسان همواره با ممنوعات و وسوسه هایی روبروست که نفس او را به سمت آن ها می کشاند. این داستان، درس عبرتی است درباره پیامدهای نافرمانی و اهمیت پایبندی به حدود الهی و هشدارهای روحانی.

حکایت قاضی و زن جوحی

این داستان طنزآمیز، درس هایی درباره فریبکاری، پرده برداری از حقایق پنهان و نتایج طمع دارد. زنی جوحی هر سال با حیله ای، قاضی را به خانه اش می کشاند و او را در صندوقی مخفی می کند. سال بعد، قاضی از او می خواهد که دیگر به سراغش نیاید و فرد دیگری را برای فریب انتخاب کند. این حکایت می تواند نمادی از دام های دنیوی و فریبندگی های نفس باشد. همچنین، نشان می دهد که چگونه حقیقت در نهایت آشکار می شود و طمع می تواند انسان را به موقعیت های مضحک و شرم آور بکشاند. این داستان، خواننده را به هوشیاری و دوری از فریب و طمع دعوت می کند.

حکایت گاو آبی (گوهر کاویان)

گاو آبی، گوهری گرانبها را از اعماق دریا بیرون می آورد و شب هنگام برای چریدن، آن را بر ساحل می گذارد. تاجری فرصت طلب، گوهر را در گل و لای می پوشاند تا گاو نتواند آن را بیابد و خود از آن بهره مند شود. این حکایت اشاره به گوهرهای معنوی درون انسان دارد که اغلب به دلیل غفلت و دلبستگی به مادیات، پنهان می مانند یا توسط طمع دیگران مورد سوءاستفاده قرار می گیرند. این داستان، فراخوانی است به بیداری معنوی و کشف ارزش های بی نهایت نهفته در وجود انسان، که بسیاری اوقات، به دلیل غفلت، از آن ها بی خبر می مانیم.

مضامین و مفاهیم کلیدی دفتر ششم

دفتر ششم مثنوی، نه تنها مجموعه ای از حکایات، بلکه تبیین کننده عمیق ترین مفاهیم عرفانی است که در تار و پود داستان ها تنیده شده اند. مولانا در این دفتر، به شکلی جامع و با زبانی گاه پیچیده اما همواره دلنشین، به شرح این مبانی می پردازد:

الف) اصل تضاد و وحدت در کثرت

یکی از مهمترین آموزه های دفتر ششم، تبیین اصل تضاد و چگونگی ریشه داشتن آن در وحدت است. مولانا می فرماید: «این جهان جنگ است کُل، چون بنگری / ذَرّه با ذَرّه، چو دین با کافری.» او نشان می دهد که جهان بر پایه اضداد بنا شده است؛ از عناصر چهارگانه (آب، آتش، خاک، باد) که هر یک ضد دیگری است، گرفته تا تضادهای درونی انسان و جنگ های ظاهری و باطنی. اما این تضادها، نه تنها موجب هرج و مرج نمی شوند، بلکه خود ارکان عالم اند و پایداری جهان به واسطه همین تعادل میان اضداد است. مولانا تأکید می کند که ریشه این تضادها در وحدت صفات الهی است. آن «بی رنگی» اصول همه «رنگ ها»ست و «صلح ها» اصول همه «جنگ ها»ست. این دیدگاه عارفانه، خواننده را به سوی وحدت بینی در کثرت رهنمون می سازد و به او می آموزد که ظاهر پرآشوب جهان، پرده ای است بر وحدت مطلق حضرت حق.

ب) اختیار و اراده انسان

مولانا در دفتر ششم، به تفصیل به بحث جبر و اختیار می پردازد. او با اینکه بر مشیت و تقدیر الهی تأکید می کند، اما هرگز مسئولیت و اراده انسان را نفی نمی کند. از دیدگاه مولانا، انسان دارای اختیار است و همین اختیار، او را از سایر موجودات متمایز می سازد. انتخاب راه حق یا باطل، نتیجه اراده انسان است و نه صرفاً تقدیر. حکایت ها و تمثیلات متعددی در این دفتر به این موضوع می پردازند که چگونه انسان با تصمیمات خود، سرنوشتش را رقم می زند. این مفهوم، به خواننده بینش می دهد که برای رشد و کمال، باید مسئولیت انتخاب های خود را بپذیرد و با اراده ای قوی، در مسیر سلوک قدم بردارد. مولانا انسان را به بیداری و خودآگاهی دعوت می کند تا از دام جبرگرایی که توجیهی برای بی عملی است، رها شود.

ج) عشق الهی و فنا

مفهوم عشق در مثنوی، همواره جایگاه ویژه ای داشته، اما در دفتر ششم به اوج گیری و تبیین نهایی خود می رسد. عشق الهی، تنها یک احساس نیست، بلکه نیرویی است دگرگون کننده که سالک را به سوی «فنای فی الله» و وصال با معشوق ازلی می کشاند. مولانا از عشق به عنوان مقصد نهایی سالک و مرحله ای که در آن، وجود مجازی عاشق در دریای هستی معشوق محو می شود، سخن می گوید. در این مرحله، دیگر «من» و «تو»یی در کار نیست و همه چیز در وحدت الهی مستحیل می شود. حکایات این دفتر، بارها به این موضوع می پردازند که چگونه عشق حقیقی، انسان را از قید خودبینی و تعلقات دنیوی رها ساخته و به اوج کمال می رساند. این بخش، خواننده را به تجربه عمیق تر عشق و رهایی از بند مادیات دعوت می کند.

د) جهاد اکبر و مبارزه با نفس

تأکید بر «جهاد اکبر» یا مبارزه با نفس، از مهمترین آموزه های عملی دفتر ششم است. مولانا به وضوح بیان می کند که نبرد با نفس اماره، از هر جهاد بیرونی سخت تر و حیاتی تر است. نفس، با وسوسه ها و خواسته های خود، همواره انسان را به سوی پستی و دوری از حقیقت می کشاند. تصفیه درون، غلبه بر هوای نفس، و خودسازی، از مفاهیم کلیدی این بخش است. مولانا به خواننده می آموزد که سعادت حقیقی، در گرو رام کردن نفس و پاک کردن قلب از رذایل است. این مبارزه درونی، هر لحظه در حال وقوع است و پیروزی در آن، به معنای رسیدن به آرامش و وصل به حقیقت است. داستان هایی که از فریبکاری های نفس و عواقب آن سخن می گویند، در این بخش اهمیت فراوانی دارند و راهنمای عملی برای سالک اند.

ه) جایگاه انسان کامل (ولی الله)

در سیر و سلوک عرفانی مولانا، «انسان کامل» یا «ولی الله» نقش حیاتی و هدایت گری دارد. در دفتر ششم، مولانا به جایگاه رفیع ولی و هادی در رسیدن انسان به کمال معنوی تأکید می کند. ولی، آینه ای است که صفات الهی را در خود منعکس می سازد و راه و رسم بندگی و عشق را به دیگران می آموزد. او نه تنها یک معلم، بلکه یک راهبر معنوی است که دست سالک را گرفته و او را از ظلمات جهل و نادانی به نور معرفت رهنمون می شود. اطاعت و محبت نسبت به ولی، به معنای اطاعت و محبت نسبت به حق است. این مفهوم، به خواننده درک عمیق تری از نقش راهنمای روحانی در مسیر دشوار کمال می بخشد و او را به جستجوی چنین هادیان الهی ترغیب می کند.

و) زبان تمثیل و حکایت

مولانا در مثنوی معنوی، به خصوص در دفتر ششم، به اوج استفاده از زبان تمثیل و حکایت برای انتقال مفاهیم پیچیده عرفانی می رسد. او معتقد است که حقایق غیبی و معانی پنهان، تنها با زبان رمز و تمثیل قابل بیان اند. حکایت ها و داستان ها، ابزاری هستند برای نزدیک کردن معانی دور به ذهن خواننده. مولانا با استفاده از شخصیت های متنوع از انسان و حیوان، و اتفاقات روزمره، لایه های پنهان وجود و اسرار الهی را برملا می سازد. هر حکایت، نه تنها یک داستان سرگرم کننده، بلکه یک کلید است برای باز کردن دریچه ای به سوی معرفت. این رویکرد، مثنوی را نه تنها برای عالمان، بلکه برای عموم مردم نیز دلنشین و قابل فهم ساخته است.

«لیک تمثیلی و تصویری کنند / تا که دریابد ضعیفی عشق مند.»

ز) اشارات قرآنی و حدیثی

مثنوی معنوی، سراسر آکنده از اشارات قرآنی و حدیثی است و دفتر ششم نیز از این قاعده مستثنی نیست. مولانا، با تسلط بی نظیر خود بر آیات قرآن کریم و احادیث نبوی، مفاهیم عرفانی را در بستر کلام الهی و سنت نبوی تبیین می کند. او بارها به آیات و روایات استناد می کند تا صحت و سقم آموزه های خود را مستدل سازد و نشان دهد که عرفان حقیقی، در بطن شریعت ریشه دارد. این اشارات، نه تنها به متن مثنوی اعتبار می بخشند، بلکه عمق پیوند مولانا با منابع اصلی اسلام را نیز نمایان می سازند. خواننده در این دفتر، با تفسیری عرفانی از مفاهیم قرآنی و حدیثی روبرو می شود که درک او را از دین و عرفان غنی تر می سازد.

چرا مطالعه خلاصه دفتر ششم مثنوی معنوی حائز اهمیت است؟

مطالعه دفتر ششم مثنوی معنوی به دلیل عمق و وسعت مفاهیم آن، نیازمند زمان و تمرکز فراوان است. یک خلاصه جامع و دقیق از این دفتر، مزایای بسیاری را برای مخاطبان مختلف به همراه دارد:

• صرفه جویی در زمان: در دنیای پر سرعت امروز، بسیاری از افراد فرصت مطالعه کامل تمامی ۶ دفتر مثنوی را ندارند. یک خلاصه کارآمد، امکان دسترسی سریع به چکیده اصلی مفاهیم و حکایات این دفتر را فراهم می کند.
• درک عمیق تر: گاهی اوقات، حجم بالای مطالب و پیچیدگی های زبانی مثنوی می تواند برای خواننده تازه کار چالش برانگیز باشد. خلاصه، با برجسته سازی نکات کلیدی و پیوند دادن حکایات به مضامین اصلی، به خواننده کمک می کند تا لایه های پنهان متن اصلی را بهتر درک کند و ارتباط میان بخش های مختلف را بیابد.
• کاربرد عملی: آموزه های مولانا، تنها برای مطالعه نیستند، بلکه درس هایی برای زندگی عملی اند. خلاصه دفتر ششم، به خواننده امکان می دهد تا درس های اخلاقی و معنوی کاربردی را به آسانی استخراج کرده و در زندگی روزمره خود به کار گیرد، از جمله مفاهیم توکل، مبارزه با نفس و عشق حقیقی.
• آمادگی برای مطالعه کامل: برای کسانی که قصد دارند در آینده مثنوی را به طور کامل مطالعه کنند، این خلاصه به عنوان یک پل عمل می کند. با آشنایی قبلی با ساختار، مضامین و حکایات اصلی دفتر ششم، مطالعه متن کامل برای آن ها هدفمندتر و لذت بخش تر خواهد شد.
• مرور سریع: برای دانشجویان و پژوهشگران، این خلاصه می تواند ابزاری مفید برای مرور سریع مفاهیم و حکایات مهم دفتر ششم پیش از امتحانات یا پژوهش های عمیق تر باشد.

در نهایت، مطالعه خلاصه دفتر ششم مثنوی معنوی، به معنای دسترسی به اوج تفکر عارفانه مولانا در کمترین زمان ممکن است، که می تواند الهام بخش و راهگشای مسیر معنوی خوانندگان در هر سطحی باشد.

نتیجه گیری

دفتر ششم مثنوی معنوی، بی شک نه تنها پایان یک سفر عظیم ادبی، بلکه قله ای از بینش و حکمت عرفانی مولانا جلال الدین محمد بلخی است. این دفتر که حاصل سال ها تجربه، تأمل و وصال با حقیقت است، به مثابه یک اقیانوس بی کران از معارف الهی است که عمق اندیشه های شاعر را دربرمی گیرد. از جایگاه رفیع حسام الدین چلبی به عنوان محرم اسرار و مایه حیات این منظومه، تا تبیین دقیق مفاهیم اساسی مانند تضاد و وحدت، اختیار و جبر، و اوج گیری عشق و فنا، هر بخش از این دفتر، نوری بر تاریک خانه های درون می افکند.

حکایات دلنشین و پرمعنای دفتر ششم، همچون آینه هایی هستند که حقایق پنهان را بازتاب می دهند. داستان هایی چون پایداری نوح در برابر لجاجت قوم، درس های اعتدال از سرکه و انگبین، و پایداری بلال در عشق احدیت، همگی چراغ راهی برای سالکان مسیر حقیقت اند. مولانا نه تنها آموزه های نظری عرفان را مطرح می کند، بلکه با زبانی نمادین و سرشار از تمثیل، راهکارهای عملی مبارزه با نفس و وصول به کمال را نیز ارائه می دهد.

مطالعه این خلاصه، دروازه ای است برای ورود به دنیای غنی و پربار دفتر ششم، به خصوص برای کسانی که قصد دارند درک عمیق تری از آخرین مراحل سیر و سلوک معنوی در مثنوی کسب کنند. این اثر، تنها به گذشته تعلق ندارد؛ پیام های آن همچنان زنده و الهام بخش است و می تواند راهگشای زندگی معنوی انسان معاصر باشد. مولانا، با وجود قرن ها فاصله، همچنان یک راهبر معنوی بزرگ باقی مانده که دعوت به تأمل و بکارگیری آموزه هایش در زندگی روزمره، گامی ارزشمند به سوی روشنایی و آرامش است. باشد که این گنجینه پایان ناپذیر حکمت، همواره چراغ راه جویندگان حقیقت باشد.