حکم شیر دادن به برادر

شیر دادن زن به برادر خود، در صورتی که شرایط شرعی محرمیت رضاعی به طور کامل محقق شود، باعث ایجاد محرمیت می شود و از این رو ازدواج با او برای همیشه حرام خواهد بود. این موضوع یکی از احکام مهم و دقیق در فقه اسلامی است که تاثیرات گسترده ای بر روابط خانوادگی و حریم محارم دارد و شناخت صحیح آن برای هر فرد متدین ضروری است. احکام رضاع، اگرچه ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسند، اما با درک عمیق تر آن ها، می توان از بسیاری از ابهامات و مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کرد. این احکام نه تنها برای زن شیرده و کودک شیرخوار، بلکه برای تمام اعضای خانواده ای که درگیر این فرآیند هستند، پیامدهای شرعی مهمی دارد. درک تفاوت دیدگاه های فقهی میان مذاهب مختلف نیز به غنای این بحث می افزاید و تصویری جامع از این موضوع را پیش روی افراد قرار می دهد.

وقتی به احکام اسلامی در زندگی روزمره فکر می کنیم، شاید کمتر کسی به اهمیت و پیچیدگی های رضاع یا همان شیرخوارگی بیندیشد. اما واقعیت این است که این موضوع، نقش اساسی در شکل گیری محرمیت ها و نامحرمیت ها دارد و می تواند روابط خانوادگی را از اساس دگرگون سازد. تصور کنید یک زن به کودکی شیر می دهد؛ این عمل به ظاهر ساده، می تواند شبکه ای از محرمیت های جدید را ایجاد کند که در نگاه اول شاید کاملاً نامرئی باشند، اما تأثیرات شرعی عمیقی بر ازدواج و تعاملات خانوادگی خواهند داشت. آگاهی دقیق از این احکام، نه تنها برای افرادی که قصد ازدواج دارند، بلکه برای تمامی خانواده ها حیاتی است تا از قرار گرفتن در موقعیت های شرعی نامطلوب و ایجاد حرمت های ابدی ناخواسته جلوگیری کنند.

مبانی کلی محرمیت رضاعی: چه زمانی شیر دادن باعث محرمیت می شود؟

محرمیت رضاعی، یعنی ایجاد خویشاوندی و حرمت ازدواج از طریق شیر خوردن، مفهومی است که ریشه های عمیقی در فقه اسلامی دارد. این نوع محرمیت، همچون محرمیت نسبی (خویشاوندی خونی) و سببی (خویشاوندی از طریق ازدواج)، می تواند روابط را به گونه ای تغییر دهد که برخی ازدواج ها را برای همیشه حرام کند. اما هر شیر دادنی به معنای ایجاد محرمیت نیست و شرایط خاصی برای تحقق آن لازم است. این شرایط، در مذاهب مختلف اسلامی، گاه با تفاوت های ظریفی همراه هستند که آشنایی با آن ها ضروری است.

نگاهی به دیدگاه های فقهی: تفاوت شیعه امامیه و اهل سنت

در خصوص شرایط و معیارهای ایجاد محرمیت رضاعی، مذاهب فقهی اسلامی دارای دیدگاه های متفاوتی هستند که این تفاوت ها می تواند در عمل، منجر به احکام مختلفی شود. درک این تفاوت ها به افراد کمک می کند تا با توجه به مذهب خود یا مذهب مرجع تقلیدشان، حکم صحیح را در یابند.

دیدگاه شیعه امامیه

از منظر فقه شیعه امامیه، صرف یک بار یا چند بار شیر خوردن، به طور معمول باعث ایجاد محرمیت نمی شود. برای اینکه شیر دادن منجر به محرمیت شود، یکی از سه شرط اصلی باید محقق گردد:

1. پانزده مرتبه شیر سیر خوردن: کودک باید پانزده مرتبه از یک زن شیر سیر بخورد، به گونه ای که در هر بار، سیر شود و در فاصله این پانزده بار، شیر زن دیگری را نخورد.
2. یک شبانه روز کامل شیر سیر خوردن: کودک باید برای یک شبانه روز کامل (۲۴ ساعت) فقط از شیر یک زن تغذیه کند و در این مدت غذای دیگری نخورد.
3. روییدن گوشت و محکم شدن استخوان: شیر دادن به حدی باشد که بر اثر آن، گوشت در بدن کودک روییده و استخوان های او محکم شود. این معیار بیشتر برای مواردی است که تعداد یا زمان مشخصی قابل تشخیص نیست، اما اثر شیر به طور واضح در رشد بدنی کودک مشاهده می شود.

این شرایط، از اهمیت بالایی برخوردارند و مراجع تقلید شیعه در توضیح المسائل خود به تفصیل به آن ها اشاره کرده اند.

دیدگاه اهل سنت

مذاهب اهل سنت نیز در مورد محرمیت رضاعی دارای دیدگاه های متفاوتی هستند:

• حنفیه و مالکیه: در این دو مذهب، معیارهای ایجاد محرمیت رضاعی قدری آسان تر است. فقهای حنفی و مالکی بر این باورند که حتی یک بار شیر خوردن نیز در صورتی که شرایط دیگر (مانند رسیدن شیر به شکم کودک) محقق شود، می تواند باعث ایجاد محرمیت گردد. این دیدگاه نشان دهنده احتیاط بیشتر در روابط خانوادگی است.
• شافعیه و حنبلیه: فقهای شافعی و حنبلی، شرط پنج مرتبه شیر سیر خوردن را برای ایجاد محرمیت لازم می دانند. این پنج مرتبه باید به گونه ای باشد که کودک در هر بار شیر خوردن، سیر شود و شیر به شکم او برسد. این معیار نیز با هدف ایجاد وضوح و دقت در احکام رضاعی وضع شده است.

شرایط اصلی محرمیت رضاعی از دیدگاه فقه شیعه امامیه

برای آنکه شیر دادن باعث محرمیت شود، علاوه بر شرایط مربوط به تعداد یا کیفیت شیر خوردن که پیشتر ذکر شد، موارد دیگری نیز باید رعایت گردند. این شروط، دقیق و لازم الاجرا هستند تا اطمینان حاصل شود که محرمیت به نحو صحیح شرعی ایجاد شده است.

1. شیر از زن زنده باشد نه مرده: یکی از شروط اساسی این است که شیر باید از پستان یک زن زنده خارج شود. شیری که از زن مرده خارج می شود، اگرچه ممکن است قابل مصرف باشد، اما از نظر شرعی قدرت ایجاد محرمیت رضاعی را ندارد.
2. شیر از راه حلال باشد: منشأ شیر باید حلال باشد. به عنوان مثال، شیری که از زنا یا روابط نامشروع حاصل شده باشد، از نظر شرعی نمی تواند باعث محرمیت شود.
3. بچه شیر را از پستان زن بمکد: نوع مکیدن شیر نیز اهمیت دارد. کودک باید شیر را مستقیماً از پستان زن بمکد. اگر شیر با استفاده از وسایلی مانند شیشه شیر یا قاشق به کودک خورانده شود، محرمیت رضاعی ایجاد نمی گردد، حتی اگر تمام شرایط دیگر محقق شود.
4. شیر خالص باشد و با چیز دیگری مخلوط نشده باشد: شیری که باعث محرمیت می شود، باید خالص باشد و با مواد غذایی دیگر (مانند آب، آبمیوه یا سایر غذاها) مخلوط نشده باشد. خلوص شیر از شرایط مهم در این زمینه است.
5. شیر از یک شوهر باشد: این شرط به این معناست که تمام دفعات شیر خوردن که منجر به محرمیت می شود، باید از شیری باشد که متعلق به یک شوهر است. اگر زنی در طول دوران شیردهی شوهرش تغییر کند (مثلاً طلاق بگیرد و دوباره ازدواج کند) و شیر جدید او مربوط به شوهر دوم باشد، آن شیر نمی تواند با شیر قبلی ترکیب شده و محرمیت ایجاد کند. البته این موضوع در شرایط پیچیده نیاز به دقت و مشاوره بیشتر دارد.
6. بچه به واسطه مرض، شیر را برنگرداند: اگر کودک به دلیل بیماری شیر را بالا بیاورد و به معده اش نرسد، بنا بر احتیاط واجب، محرمیت ایجاد نمی شود. در چنین مواردی توصیه می شود احتیاط رعایت شود و از ازدواج با چنین افرادی پرهیز گردد.
7. شرایط مربوط به تعداد و کیفیت شیر خوردن (برای ۱۵ مرتبه یا یک شبانه روز):
   • در این مدت بچه غذای دیگر نخورد: در طول مدتی که معیار محرمیت (مثلاً ۱۵ مرتبه یا یک شبانه روز) در حال تحقق است، کودک نباید هیچ غذای دیگری به جز شیر آن زن را مصرف کند.
   • در این مدت بچه شیر زن دیگری را نخورد: همچنین در این دوره، کودک نباید از شیر زن دیگری تغذیه کند. این کار می تواند زنجیره محرمیت را قطع کند.
   • در هر مرتبه، بچه بدون فاصله زیاد شیر بخورد: در هر بار شیر خوردن، نباید فاصله زیادی بین مکیدن ها ایجاد شود. نفس تازه کردن یا استراحت کوتاه، اشکالی ندارد، اما قطع کامل و طولانی شیر خوردن باعث عدم احتساب آن مرتبه می شود.
   • سن کودک کمتر از دو سال تمام باشد: یکی از مهم ترین شرایط، مربوط به سن کودک است. محرمیت رضاعی تنها در صورتی ایجاد می شود که کودک کمتر از دو سال تمام داشته باشد. پس از این سن، حتی اگر کودک از پستان زن شیر بخورد، محرمیت رضاعی ایجاد نمی گردد.

رعایت دقیق این شرایط، از دیدگاه فقه شیعه امامیه، برای تحقق محرمیت رضاعی ضروری است و کوچکترین تخلفی از این موارد می تواند مانع از ایجاد آن شود.

شرایط اصلی محرمیت رضاعی از دیدگاه مذاهب اهل سنت

مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز، هر یک برای ایجاد محرمیت رضاعی شروطی را در نظر گرفته اند که با وجود شباهت ها، تفاوت های کلیدی نیز با یکدیگر و با فقه شیعه دارند. آشنایی با این دیدگاه ها، در درک جامع احکام رضاع اهمیت ویژه ای دارد.

حنفیه

در مذهب حنفی، برای ایجاد محرمیت رضاعی، به موارد زیر توجه می شود:

• مایع بودن شیر: شیر باید مایع باشد، نه جامد یا پودری مانند شیر خشک. یعنی اگر شیر خشک به کودک داده شود، محرمیت رضاعی ایجاد نمی کند.
• در دوران طفولیت (شیرخوارگی): شیر خوردن باید در دوران شیرخوارگی کودک (معمولاً قبل از دو سالگی) اتفاق افتد.
• شیر خالص باشد: شیر باید خالص باشد و با غذایی دیگر مخلوط نشده باشد، یا اگر مخلوط است، نسبت شیر به غذای مایع دیگر بیشتر باشد. در صورتی که شیر کمتر از غذا باشد، محرمیت ایجاد نمی شود.
• سن زن شیرده بیش از نه سال باشد: زن شیرده باید حداقل نه سال تمام داشته باشد.

مالکیه

فقهای مالکی نیز شروط خاص خود را برای محرمیت رضاعی دارند:

• سن کودک کمتر از دو سال باشد: همچون شیعه و شافعیه، ملاک سنی کمتر از دو سال برای کودک شیرخوار در نظر گرفته می شود.
• رنگ شیر سفید و همرنگ شیر باشد: این شرط به نوعی به خلوص شیر و طبیعی بودن آن اشاره دارد.
• شیر به شکم طفل برسد: شیر باید به معده کودک برسد. اگر کودک شیر را بالا بیاورد و به شکم نرسد، محرمیت ایجاد نمی شود.
• شیر با چیز دیگری مخلوط نباشد: اگر شیر با غذای دیگری مخلوط شده باشد، باید نسبت شیر به غذا بیشتر باشد تا محرمیت ایجاد شود.
• سن زن شیرده بیش از نه سال باشد: مانند حنفیه، زن شیرده باید بالای نه سال داشته باشد.

شافعیه

در مذهب شافعی، شرایط محرمیت رضاعی به این شرح است:

• سن زن شیرده بیش از نه سال باشد: این شرط برای زن شیرده نیز مانند دو مذهب قبلی است.
• زن شیرده زنده باشد: شیر باید از پستان زن زنده خارج شود.
• سن کودک شیرخوار کمتر از دو سال باشد: شرط سنی کودک زیر دو سال، از اصول مشترک بسیاری از مذاهب است.
• یقیناً پنج مرتبه از یک زن شیر سیر خورده باشد و شیر به شکم رسیده و قی نشده باشد: این مهمترین و متمایزترین شرط شافعیه است. کودک باید پنج مرتبه شیر سیر از یک زن بخورد، به گونه ای که شیر به شکم برسد و قی نشود. اگر کمتر از پنج مرتبه باشد، محرمیت ایجاد نمی شود.

حنبلیه

مذهب حنبلی نیز دارای شرایطی مشابه با شافعیه است:

• زن شیرده زنده باشد: شیر باید از پستان زن زنده باشد.
• زن شیرده قابل وضع حمل باشد: این شرط به بلوغ و توانایی تولید مثل زن اشاره دارد.
• شیر به شکم طفل رسیده و قی نکرده باشد: مانند شافعیه، رسیدن شیر به معده و عدم قی کردن آن ضروری است.
• یقیناً پنج مرتبه از یک زن شیر سیر خورده باشد: این شرط نیز مشابه مذهب شافعی است و پنج مرتبه شیر سیر خوردن را برای محرمیت لازم می داند.

این تفاوت ها نشان می دهند که در مسائل مربوط به رضاع، استناد به مذهب و مرجع تقلید خاص هر فرد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

فهم دقیق شرایط محرمیت رضاعی، به خصوص تفاوت دیدگاه مذاهب مختلف، کلید حل بسیاری از ابهامات و تصمیم گیری های شرعی در زندگی خانوادگی است.

پاسخ مستقیم به کلمه کلیدی: حکم شیر دادن به برادر و خواهر

حالا که با مبانی و شرایط کلی محرمیت رضاعی آشنا شدیم، به یکی از سؤالات کلیدی و رایج بپردازیم: اگر زنی به برادر یا خواهر خود شیر دهد، چه حکمی پیدا می کند و چه تأثیری بر روابط خانوادگی خواهد داشت؟

آیا شیر دادن زن به برادر یا خواهرش باعث محرمیت می شود؟

پاسخ این سؤال، با توجه به شرایطی که پیشتر برای محرمیت رضاعی ذکر شد، بله است. اگر تمام شرایط لازم برای ایجاد محرمیت رضاعی، مطابق با مذهب و مرجع تقلید آن زن، محقق شود، در این صورت:

• اگر زن به برادر خود شیر دهد، برادر او از لحاظ رضاعی تبدیل به فرزند آن زن می شود و به این ترتیب ازدواج با او برای همیشه حرام می گردد.
• اگر زن به خواهر خود شیر دهد، خواهر او نیز از لحاظ رضاعی تبدیل به فرزند آن زن می شود و همان حکم را خواهد داشت.

این موضوع شامل خواهر و برادر ناتنی نیز می شود؛ یعنی اگر زنی به برادر یا خواهر ناتنی خود شیر دهد و شرایط محرمیت کامل شود، محرمیت رضاعی شکل می گیرد.

تأکید می شود: اگر شرایط کامل (مثلاً پانزده یا پنج مرتبه شیر خوردن) محقق نشود، محرمیت ایجاد نمی شود. به عنوان مثال، اگر در مذهب شیعه، برادر فقط یک یا دو بار از خواهرش شیر بخورد، این عمل به تنهایی محرمیت رضاعی را ایجاد نمی کند، زیرا شرایط پانزده مرتبه یا یک شبانه روز کامل محقق نشده است. اما در مذاهبی مانند حنفیه و مالکیه که یک بار شیر خوردن نیز ممکن است کافی باشد، باید به این موضوع دقت بیشتری شود.

تأثیر شیر دادن به برادر یا خواهر بر روابط زوجین (شوهر زن شیرده)

یکی دیگر از ابهاماتی که ممکن است پیش بیاید، این است که آیا شیر دادن زن به برادر یا خواهر خودش، می تواند بر رابطه زناشویی او با شوهرش تأثیر بگذارد و احیاناً باعث حرمت شوهر بر او شود؟

در پاسخ به این سؤال، فقهای شیعه و اهل سنت صراحتاً بیان کرده اند که شیر دادن زن به برادر یا خواهر خودش، شوهر آن زن را بر او حرام نمی کند و زندگی زناشویی آن ها ادامه خواهد داشت. به عبارت دیگر، محرمیت ایجاد شده، فقط بین زن شیرده و برادر/خواهر شیرخوار او (که اکنون فرزند رضاعی او محسوب می شود) و فامیل های رضاعی جدید برقرار می شود و بر رابطه خود زوجین تأثیری ندارد. البته، در مواردی توصیه به احتیاط می شود تا از هرگونه شبهه شرعی پرهیز گردد.

مهم است به یاد داشته باشیم که این احکام برای حفظ حریم ها و جلوگیری از اختلاط نسل ها وضع شده اند و در عین حال، به روابط موجود آسیب نمی رسانند مگر در موارد خاص و مشخص که در ادامه بررسی خواهیم کرد.

سناریوهای رایج و پاسخ های فقهی مرتبط

احکام رضاع ممکن است در سناریوهای مختلف زندگی روزمره، سوالات پیچیده ای ایجاد کند. برای شفاف سازی بیشتر، به بررسی چند مورد رایج می پردازیم.

حکم شیر دادن مادر به نوه دختری (فرزند دخترش): آیا پدر و مادر نوه (دختر زن شیرده و همسرش) بر هم حرام می شوند؟

این سناریو یکی از پیچیده ترین و حساس ترین موارد در احکام رضاع است و اطلاع از آن برای خانواده ها ضروری است.

تشریح حکم: اگر مادری (مادربزرگِ کودک) نوه دختری خود (فرزندِ دخترش) را با تمام شرایط محرمیت رضاعی شیر دهد، در این صورت دخترِ زن شیرده (مادر کودک شیرخوار) بر شوهر خود (پدر کودک شیرخوار) برای همیشه حرام می شود و ازدواج آن ها باطل می گردد. دلیل این حرمت آن است که وقتی زن شیرده (مادربزرگ) به نوه دختری خود شیر می دهد، آن نوه از لحاظ رضاعی فرزندِ زنِ شیرده محسوب می شود. از سوی دیگر، دخترِ زن شیرده، خواهر رضاعی نوه شیرخوار می شود. در این حالت، شوهرِ دختر (پدر نوه) نیز از لحاظ رضاعی پدر نوه شیرخوار است. بنابراین، مادر نوه (دخترِ زن شیرده) از لحاظ شرعی تبدیل به دختر زنِ شیردهنده (مادربزرگ) می شود که فرزند آن مرد را (به لحاظ رضاعی) شیر داده است. و مرد نمی تواند با دختر زنی که فرزند رضاعی او را شیر داده است ازدواج کند. این حکم به بطلان ازدواج اول و حرمت ابدی برای ازدواج مجدد میان آن زوجین منجر می شود.

توضیح تفاوت با شیر دادن به نوه پسری (فرزند پسرش): اما اگر همین زن (مادربزرگ) نوه پسری خود (فرزندِ پسرش) را شیر دهد، زنِ پسرش که مادر آن طفل شیرخوار است، بر شوهر خود (پسرش) حرام نمی شود. این تفاوت به دلیل ساختار خویشاوندی و نسبت ها در هر دو حالت است. در این حالت، پسرِ زن شیرده، پدر کودک شیرخوار است و زنِ پسرش، همسر اوست. شیر دادن زن به نوه پسری، فقط نوه را از لحاظ رضاعی فرزندِ زن شیرده می کند و محرمیت های مرتبط با نوه را ایجاد می کند، اما به رابطه زوجیت پسر و همسرش آسیبی نمی رساند.

حکم یک بار شیر خوردن از خواهر (مثلاً در کودکی) و ازدواج با دختر عمو/پسر عمو

این مورد نیز از جمله سوالاتی است که زیاد مطرح می شود و معمولاً با ابهاماتی همراه است.

توضیح مجدد: همان طور که پیشتر گفته شد، از نظر مذهب شیعه امامیه، شافعیه و حنبلیه، یک بار شیر خوردن (یا حتی چند بار کم) به تنهایی باعث ایجاد محرمیت رضاعی نمی شود. بنابراین، اگر شما یا دختر عمویتان فقط یک بار در کودکی از خواهر یکدیگر شیر خورده باشید و هیچ کدام از شرایط کامل محرمیت (پانزده مرتبه، یک شبانه روز، یا پنج مرتبه شیر سیر خوردن) محقق نشده باشد، ازدواج شما بلامانع و جایز است.

هشدار در مورد دیدگاه حنفیه و مالکیه: اما باید توجه داشت که در مذاهب حنفیه و مالکیه، حتی یک بار شیر خوردن نیز در صورت تحقق سایر شرایط، می تواند محرمیت ایجاد کند. لذا، اگر فردی مقلد این مذاهب باشد، باید با احتیاط بیشتری عمل کرده و در چنین مواردی با مرجع تقلید خود مشورت نماید. این تفاوت دیدگاه، اهمیت مراجعه به فتوای مرجع تقلید را در مسائل شرعی دوچندان می کند.

سایر خویشاوندان: مواردی که شیر دادن به آن ها، شوهر زن را بر او حرام نمی کند

در ادامه سناریوهای رایج، خوب است بدانیم شیر دادن به کدام خویشاوندان، شوهر زن شیرده را بر او حرام نمی کند و رابطه زناشویی آن ها را تحت تأثیر قرار نمی دهد. مراجع تقلید در این باره می گویند که اگر زنی از شیر شوهر خود، افراد زیر را شیر دهد، شوهرش بر او حرام نمى شود، اگر چه بهتر آن است که احتیاط کرده و از شیر دادن به این افراد پرهیز کند:

• عمو و عمه و دایی و خاله خود زن: اگر زن به عمو، عمه، دایی یا خاله خودش شیر دهد، این عمل تأثیری بر رابطه او و شوهرش نخواهد داشت.
• اولاد عمو و اولاد دایی خود زن: شیر دادن به فرزندان عمو یا دایی خود زن نیز منجر به حرمت شوهر بر او نمی شود.
• برادرزاده و خواهرزاده خود زن یا برادرزاده و خواهرزاده شوهرش: اگر زن به برادرزاده یا خواهرزاده خودش یا برادرزاده یا خواهرزاده شوهرش شیر دهد، این عمل بر رابطه زناشویی او و شوهرش اثر سوء ندارد.
• برادر شوهر یا خواهر شوهر: در صورتی که زن به برادر یا خواهر شوهرش شیر دهد، شوهرش بر او حرام نمی گردد.
• عمو و عمه و دایی و خاله شوهر: شیر دادن به عمو، عمه، دایی یا خاله شوهر نیز باعث حرمت شوهر بر زن نمی شود.
• نوه زن دیگر شوهر (فرزند هوو): اگر زن به نوه هووی خود شیر دهد (فرزند زن دیگر شوهرش)، این عمل نیز شوهر را بر او حرام نمی کند.

این موارد نشان می دهند که در بسیاری از حالات، محرمیت رضاعی فقط دایره خاصی از خویشاوندان را در بر می گیرد و لزوماً به رابطه اصلی زوجین آسیب نمی زند. با این حال، رعایت احتیاط و مشاوره با علما در موارد مشکوک، همواره توصیه می شود.

نتیجه گیری و توصیه های پایانی

در این بررسی جامع به موضوع حکم شیر دادن به برادر و سایر احکام مرتبط با محرمیت رضاعی پرداختیم. با گذر از مبانی کلی رضاع تا سناریوهای پیچیده، دریافتیم که شیرخوارگی، پدیده ای با ظرافت های فقهی فراوان است که می تواند ساختار محرمیت ها در خانواده را به کلی دگرگون کند.

خلاصه مهم ترین نکات:

• محرمیت رضاعی، به معنای ایجاد خویشاوندی و حرمت ازدواج از طریق شیر خوردن است و شرایط خاصی دارد که باید به دقت رعایت شوند.
• دیدگاه های فقهی شیعه امامیه با مذاهب اهل سنت (حنفیه، مالکیه، شافعیه، حنبلیه) در مورد تعداد دفعات و شرایط شیر خوردن برای ایجاد محرمیت، متفاوت است.
• در شیعه، پانزده مرتبه، یک شبانه روز کامل یا روییدن گوشت و محکم شدن استخوان، به همراه شرایط دیگر (مانند سن زیر دو سال و خلوص شیر)، ملاک است.
• در اهل سنت، مالکیه و حنفیه یک بار شیر خوردن را هم کافی می دانند، در حالی که شافعیه و حنبلیه شرط پنج مرتبه شیر سیر خوردن را لازم می دانند.
• اگر تمام شرایط محرمیت رضاعی محقق شود، شیر دادن زن به برادر یا خواهرش باعث محرمیت ابدی آن ها شده و ازدواجشان حرام می گردد.
• شیر دادن زن به برادر یا خواهرش، به طور معمول شوهر او را بر وی حرام نمی کند و زندگی زناشویی آن ها ادامه پیدا می کند.
• در سناریوی حساس شیر دادن مادر به نوه دختری (فرزند دخترش)، در صورت تحقق کامل شرایط، دختر زن شیرده (مادر نوه) بر شوهر خود حرام می شود و ازدواجشان باطل می گردد. اما این حکم برای شیر دادن به نوه پسری (فرزند پسرش) صدق نمی کند.

تأکید بر اهمیت دقت و رعایت احتیاط:
مسائل مربوط به رضاع، به دلیل تأثیرات گسترده و بعضاً ابدی شان بر روابط خانوادگی و حریم ازدواج، نیازمند نهایت دقت و احتیاط هستند. کوچکترین اشتباه یا غفلت می تواند منجر به مشکلات شرعی جدی شود. از این رو، هرگاه با موضوعی مرتبط با شیر دادن مواجه شدید که به نوعی می تواند منجر به محرمیت یا عدم محرمیت شود، لحظه ای درنگ کنید و به دنبال کسب اطلاع صحیح باشید.

توصیه مؤکد به مشاوره با مرجع تقلید یا علمای مطلع:
از آنجایی که فتاوا و شرایط ممکن است در جزئیات، حتی بین مراجع تقلید یک مذهب، تفاوت هایی داشته باشند و یا هر سناریو، پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد، بهترین و مطمئن ترین راه، همواره مشاوره با مرجع تقلید خود یا یک عالم دینی مطلع و مورد اعتماد است. آن ها می توانند با در نظر گرفتن جزئیات خاص هر مورد، حکم صحیح و دقیق را ارائه دهند و از بروز هرگونه شبهه یا مشکل شرعی جلوگیری نمایند. حفظ حریم های شرعی، ضامن سلامت روانی و اجتماعی خانواده هاست.