اسطوره‌ای که در ایتالیا درخشید اما در ایران مهجور ماند!
شهرسوخته شاید در مقابل تخت جمشید، شوش و بین‌النهرین آنچنان‌که باید شناخته شده و مشهور نباشد اما باستان‌شناسانی که از دهه ۷۰ در سرزمین باد و آفتاب، عمر خود را گذاشته‌اند معتقدند «شهر سوخته هیچ‌چیز از بین‌النهرین و تخت جمشید کم ندارد». نتیجه این سه دهه کاوش مدتی پیش در شهر لچه ایتالیا به نمایش گذاشته شد که استقبال پرشوری را به همراه داشته است، درحالی‌که همین نمایشگاه سال گذشته در ایران در مهجوریت برگزار شد.
به گزارش فیلوپ، عنوان نمایشگاه «شهر سوخته اسطوره‌ای که تاریخ شد» بود که پاییز سال گذشته در موزه ملی ایران برپا شد. بعد هم دانشگاه‌های سیستان و بلوچستان در زاهدان و زابل به استقبال آن رفتند. نمایشگاه مجموعه‌ای از عکس‌ها و پوسترهای توضیحی از آثار یافته‌شده از شهر سوخته و فرآیند کشف و کاربری آنها و جزئیات دیگری است. تیر و مردادماه ۱۴۰۳ نیز دانشگاه سالنتو ایتالیا برای سه هفته میزبان این نمایشگاه شد که به گفته سیدمنصور سیدسجادی ـ سرپرست کاوش‌های شهر سوخته ـ در ۲۶۸ رسانه ایتالیایی بازتاب داشت که مخاطبان خود را به دیدن این نمایشگاه تشویق و ترغیب کردند. او معقتد است کارهایی از این دست در بحبوحه جهان امروز می‌تواند برای به تصویر کشیدن چهره فرهنگی و متمدن ایران مفید باشد.
دانشگاه سالنتو ایتالیا درحالی در روزهای گرم اروپا این نمایشگاه را در یک صومعه تاریخی متعلق به ۱۱۰۰ میلادی که حالا دانشگاه میراث فرهنگی شده است، برپا کرد که با استقبال زیاد متخصصان، کارشناسان و مردم مواجه شد و حتی به گفته «سیدسجادی» آژانس‌های گردشگری را نسبت به شرق ایران و سیستان و بلوچستان کنجکاو کرد.
سیدمنصور سیدسجادی ـ سرپرست کاوش‌های شهر سوخته ـ به این بهانه جزئیات بیشتری از این نمایشگاه را برای جمعی از خبرنگاران تشریح کرد و با این مقدمه که اصولا با نمایشگاه‌هایی که فقط اشیاء باستانی را به نمایش می‌گذارد موافق نیستم، گفت: این اشیاء صرف‌نظر از ارزش تاریخی که دارند باید حامل پیامی هم باشند. در ضمن وقتی ما اشیاء باستانی را برای مخاطبانی که متخصص نیستند، به نمایش می‌گذاریم تنها از تماشای آن بدون هیچ توضیح اضافه‌ای درباره کاربری اشیاء و فرآیند کشف آن، لذت می‌برند. به‌ویژه آنکه در باستان‌شناسی، حفاری فقط ۳۰ درصد کار است و ۷۰ درصد کار بعد از کاوش انجام می‌شود.
این باستان‌شناس اضافه کرد: با این نگاه، از سه سال پیش به فکر آماده کردن نمایشگاهی از عکس‌ها و پوسترهای توضیحی از آثار مکشوفه و بخش‌هایی از فعالیت‌های باستان‌شناسی شهرسوخته بودم؛ کاوش‌هایی که از سال ۱۳۷۶ به پیشنهاد آقای جلیل گلشن و به پشتیبانی آقای سیدمحمد بهشتی آغاز شد و تا سه چهار سال پیش به صورت منظم ادامه داشت و از دو سه سال پیش با توقف‌ها و مشکلات کوچک اداری مواجه شده است و سال گذشته هم که هیچ کاوشی انجام نشد. بنابراین فکر کردیم عکس تعدادی از اشیاء را با توضیحات لازم آماده کنیم و البته پوسترها که فرایند کار را به تصویر کشیده‌اند.
او ادامه داد: در این پوسترها به فرض نشان داده شده که ابزار سنگی کشف‌شده چگونه به‌دست آمده و در چه محوطه‌ای پیدا شده و چه ارزش‌هایی دارد و نسبت آن با منطقه و دیگر اشیاء چیست. هدف ما این بود که نشان دهیم در هزاره سوم پیش از میلاد در این قسمت از فلات ایران چه فعالیت‌های هنری و صنعتی انجام شده و چه ارتباطی با سرزمین‌های دوردست از جمله بین‌النهرین و به‌ویژه آسیای مرکزی داشته است.
سیدسجادی گفت: این نمایشگاه سال گذشته (۱۴۰۲) در تهران با همکاری موزه ملی ایران برگزار شد و تقریبا از آن استقبال شد، ولی چون با همایش سالانه باستان‌شناسی در ایران تداخل داشت، کمی زودتر از موعد تعطیل شد، هرچند نمایش آن در دو دانشگاه زابل و زاهدان ادامه پیدا کرد.
سرپرست کاوش‌های شهرسوخته درباره برگزاری این نمایشگاه در دانشگاه سالنتو ایتالیا توضیح داد: در سال ۲۰۱۶ پژوهشگاه میراث فرهنگی با دانشگاه سالنتو ایتالیا تفاهم‌نامه‌ای امضا کرد تا متخصصان و اساتید این دانشگاه با ما در کاوش‌های شهرسوخته همکاری داشته باشند. اگرچه در ایران باستان‌شناس خوب زیادی داریم ولی در زمینه‌های مطالعات میان رشته‌ای بسیار بسیار ضعیف هستیم، طوری که توصیه همیشۀ من به همکاران جوانم این بود که اگر قصد دارید در باستان‌شناسی ادامه تحصیل بدهید در میان‌رشته‌ایی‌ها باشد. البته در برخی میان‌رشته‌ای‌ها، تک‌باستان‌شناس‌هایی داریم ولی کشور بزرگ و تعداد سایت‌های تاریخی بسیار است و آن تعداد انگشت‌شمار پاسخگو نیست، برای همین پژوهشگاه میراث فرهنگی با دانشگاه سالنتو این تفاهم‌نامه را امضاء کرد که خیلی هم خوب کار کردند. این همکاری تا سال ۲۰۲۱ ادامه داشت و نتیجه این همکاری در کتاب‌هایی به زبان‌های ایتالیایی، فارسی و انگلیسی چاپ شد.
او یادآور شد: دانشگاه سالنتو دارای مجهزترین آزمایشگاه‌های میان رشته‌ای باستان‌شناسی است و تحقیقاتی که برای ایران انجام می‌دهد براساس آن تفاهم‌نامه رایگان است.
به گفته سیدسجادی، این نمایشگاه براساس تفاهم‌نامه با دانشگاه سالنتو قرار شد در سه شهر ایتالیا برگزار شود که فعلا در لچه برگزار شده و شهرهای رم و فلورانس مانده است.
سرپرست کاوش‌های شهرسوخته افزود: این نمایشگاه با استقبال رئیس دانشگاه سالنتو همراه شد و آقای پرونه، نماینده وزارت امور خارجه ایتالیا که قبلا سفیر این کشور در ایران بود و محمدرضا صبوری سفیر ایران در ایتالیا از ضرورت تقویت روابط فرهنگی میان دو کشور با برگزاری چنین رویدادهایی سخن گفتند و جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران که قبلا میزبان این نمایشگاه بود، در راستای همکاری‌های فرهنگی دو کشور پیامی فرستاد و و انریکو اسکالونه، سرپرست باستان‌شناسان ایتالیایی در شهر سوخته به اهمیت تداوم پژوهش در این شهر اشاره کرد.
سیدسجادی همچنین به رونمایی و معرفی دو رمان ایتالیایی (بازرگان سومری) نوشته پاتریتسیا کاراسای و رمان فارسی (کلوت) نوشته دکتر حسین مرادی اشاره کرد و گفت: پس از آن به همراه انریکو اسکالونه ـ سرپرست باستان‌شناسان ایتالیایی در شهر سوخته ـ آخرین انتشارات گروه باستان‌شناسی شهر سوخته معرفی و مستندی از شهر سوخته پخش شد. همچنین کاتالوگی در این زمینه منتشر شد و می‌خواهیم اگر دانشگاهی در ایران متقاضی باشد این نمایشگاه را در دانشگاه‌های ایران هم برپا کنیم.
باستان‌شناس شهر سوخته همچنین گفت: این نمایشگاه فرصتی برای ارائه دو پیشنهاد به دانشگاه ایتالیا بود؛ خواهرخواندگی یکی از شهرهای ایران با لچه و نصب تندیس دو شخصیت ایرانی (فردوسی و نظامی یا ابن‌سینا) که در محوطه سفارت ایران در ایتالیا است و پیشنهاد شد به فضای شهر لچه منتقل شود.
جلیل گلشن، باستان‌شناس و رئیس اسبق پژوهشگاه میراث فرهنگی و مدیرکل باستان‌شناسی سازمان وقت میراث فرهنگی که در کنار سیدمحمد بهشتی (از نخستین رؤسای سازمان میراث فرهنگی و عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری) سیدسجادی را در این نشست همراهی کرد، از انگیزه برگزاری این نشست گفت که این نمایشگاه خیلی مورد استقبال ایتالیا قرار گرفت که در وضع موجود برای ایران مفید است. با این وجود و درحالی‌که این رویداد در ایتالیا بسیار انعکاس داشته و با استقبال مواجه شد اما در ایران هیچ بازتابی نداشت، آن هم در شرایطی که می‌توان از اقدامات فرهنگی برای تقویت رابطه با دنیا استفاده کرد.
شهر سوخته محوطه‌ای با ۵۰۰۰ سال قدمت در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است که به گفته باستان‌شناس آن تاکنون ۴ درصد از وسعت۲۸۰ هکتاری آن کاوش شده و بخش‌های مختلفی از مسکونی گرفته تا صنعتی و گورستان در آن به دست آمده‌اند؛ در این میان نیز شگفت‌انگیزترین آثار مانند چشم مصنوعی، جمجمه جراحی‌شده و کهن‌ترین انیمیشن جهان به دست آمده‌اند. تیر ۱۳۹۳ «شهرسوخته» به عنوان هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
پایان خبر فیلوپ
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "اسطوره‌ای که در ایتالیا درخشید اما در ایران مهجور ماند!" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "اسطوره‌ای که در ایتالیا درخشید اما در ایران مهجور ماند!"، کلیک کنید.